English
Wielki Post Wierni Kościoła greckokatolickiego przygotowują się do świąt Zmartwychwstania Pańskiego w ciągu sześciotygodniowego postu, w czasie, którego w środy i piątki odprawiana jest Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów.
Niedziela Palmowa zwana również Werbną lub Kwietną, wieńczy Wielki Post. Tego dnia, wierni uczestniczą w Liturgii, podczas której poświęca się palmy, na pamiątkę triumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. U grekokatolików palmę zastępują gałązki wierzby, która ucieleśnia zmartwychwstanie oraz odrodzenie i przebudzenie z zimowego snu. Po Liturgii zabiera się je do domu, gdzie są przechowywane przez cały rok pod ikonami.
Od poniedziałku do środy wierni biorą udział w Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów, której autorem uważa się papieża Grzegorza i jest to nabożeństwo odprawiane wyłącznie w okresie wielkopostnym a stanowią je połączone w oryginalny sposób nieszpory z komunią św.
W Wielki Czwartek w rannych godzinach odprawiana jest liturgia św. Bazylego na pamiątkę ustanowienia sakramentu kapłaństwa i Eucharystii oraz nabożeństwo Męki Pańskiej (Strasti), podczas którego czytanych jest 12 fragmentów z czterech Ewangelii opisujących Pasję Jezusa.
Wielki Piątek to wspomnienie męki Jezusa; w tym dniu nie ma Mszy św., podobnie jak w Kościele rzymskokatolickim. W godzinach porannych odprawia się uroczyście Liturgię Godzin zwaną Godzinami Królewskimi, po południu natomiast wierni biorą udział w nieszporach (w Kościele rzymskim w tym czasie zwykle odbywa się Nabożeństwo Męki Pańskiej), na których pod koniec wynosi się całun (płaszczanicę) – rodzaj ikony z wizerunkiem ciała Jezusa po Jego śmierci, owinięte w płótno. Procesja przy śpiewie stachyry (poetyczno-biblijne rozważania o złożeniu Jezusa do grobu) umieszcza całun (płaszczanicę) na środku cerkwi – gdzie będzie adorowana do późnej nocy Wielkiej Soboty. Do Wielkanocy, podobnie jak w Kościele rzymskokatolickim, obowiązuje post gatunkowy i ilościowy, co oznacza całkowitą wstrzemięźliwość od mięsa oraz ograniczenie ilości spożywanych pokarmów.
Pokarmy przeznaczone na świąteczny stół poświęca się w Niedzielę Wielkanocną, u grekokatolików zwaną Wielkim Dniem (Wełykdeń) lub w Wielką Sobotę, zależnie od miejscowego zwyczaju,. W przystrojonym koszyku, niesie się po odrobinie wszystkich najważniejszych dań świątecznych. W zależności od regionu, zawartość koszyków jest różna. Prawie zawsze znajduje się tam pszeniczne ciasto wielkanocne zwane paschą, masło, ser, kiełbasa, sól, chrzan. Oczywiście nie może zabraknąć pisanek, które symbolizują początek wszelkiego istnienia, stąd ich powiązanie z wydarzeniem Zmartwychwstania. Wśród wzorów charakterystycznych dla pisanek malowanych przez grekokatolików najczęstszymi są motywy solarne, ale w zależności od regionu mogą to być np. archetypiczne figury geometryczne. I tak na przykład szlaczki utworzone z różnych figur symbolizują nieskończoność, czerwień i biel oznaczają szacunek, czerń w połączeniu z bielą cześć ziemi, zieleń symbolizuje odrodzenie przyrody i miłość, natomiast brąz szczęście. Barwniki otrzymuje się najczęściej z roślin. Na kolor brązowy gotują się jajka w łupinach cebuli lub odwarze z kory, na fioletowy w listkach kwiatu malwy, na kolor zielony w listkach młodego żyta.
W Wielką Sobotę odprawia się nieszpory wraz z liturgią św. Bazylego w czasie której śpiewany jest hymn na pamiątkę chrztu katechumenów z pierwszych wieków chrześcijaństwa, „Wy, którzy przyjęliście Chrzest w imię Chrystusa w Chrystusa przyoblekliście się”, czytany jest także fragment psalmu 82 -„Z martwych powstań Boże, odbądź sąd nad ziemią, albowiem wszystkie narody są Twoją własnością.” W drugiej połowie Liturgii kapłan zmienia postne czerwone szaty na białe symbolizujące odrodzenie i odczytuje ostatni fragment Ewangelii Mateusza mówiący o pustym grobie.
Okres postu, dodatkowych umartwień i wyciszenia, kończy się uroczystą jutrznią wielkanocną, która rozpoczyna się wczesnym rankiem o świcie w Niedzielę Wielkanocną.
ks. Stefan Batruch/ jk, ps
