English
Na przełomie 2016 i 2017 roku, nakładem wydawnictwa LIBRA PL ukazała się monumentalna książka Jarosława Giemzy ,,Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny”. W publikacji zostały zaprezentowane rzadkie, często nieznane dotąd, ikony z terenów Łemkowszczyzny, w tym XV-wieczne ikony z cerkwi w Daliowej, Tyliczu czy Florynce ze zbiorów Muzeum Narodowego we Lwowie oraz liczne archiwalia. 19 lutego w Przemyślu odbyło się spotkanie z autorem tej liczącej ponad 650 stron publikacji.
W książce ,,Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny” Jarosław Giemza jako pierwszy podjął się syntetycznego ukazania dziejów cerkwi w regionie, łącząc wątki historyczne i estetyczne z podstawową – obrzędową, liturgiczną i teologiczną funkcją świątyni. Autor książki to wybitny znawca sztuki sakralnej, kierownik Działu Sztuki Cerkiewnej Muzeum-Zamku w Łańcucie i członek Komisji Konserwatorskiej Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej, autor wielu publikacji, przede wszystkim traktujących o historycznej eparchii przemyskiej.
W Przemyślu, w sali konferencyjnej budynku Kurii Metropolitalnej Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej 19 lutego miało miejsce spotkanie z Jarosławem Giemzą. Organizatorem spotkania nt. cerkwi i ikon Łemkowszczyzny była Greckokatolicka Archikatedralna Parafia Św. Jana Chrzciciela w Przemyślu oraz wydawnictwo Libra.pl z Rzeszowa. W spotkaniu wziął udział Jego Ekscelencja Ksiądz Arcybiskup Eugeniusz Popowicz Metropolita Przemysko-Warszawski, który przywitał Jarosława Giemzę i wydawcę wydawnictwa Libra.pl – Zygmunta Śliwę oraz wygłosił słowo wstępne.
Podczas spotkania Jarosław Giemza przedstawił historię powstawania książki oraz opowiadał bardzo ciekawie o ikonach, księgach liturgicznych i cerkwiach Łemkowszczyzny, które od wieków, po dzień dzisiejszy, kryją w sobie niepowtarzalne piękno.
***
Publikacja składa się z czterech działów dotyczących kolejno: tradycji religijnej, architektury cerkiewnej, wyposażenia cerkiewnego i ikonografii. Pierwsza część książki wprowadza czytelnika w świat cerkwi. Mówi o tym, że kształt świątyni – jej architekturę i wyposażenie, determinują wskazania o uniwersalnym charakterze, sformułowane na długo przed chrztem Rusi, których dotrzymywanie wcale nie musi stać w sprzeczności z pojawianiem się oryginalnych, właściwych poszczególnym regionom cech. Opowiada w jaki sposób lokalna Cerkiew, która na przestrzeni kilku stuleci zyskała własny koloryt, dochowuje wierności tradycji religijnej i podporządkowuje zasób stosowanych form plastycznych wymogom kultu. Aby było to możliwe, zarysowuje tło historyczne oraz umieszcza w nim elementy sakralnego dziedzictwa – tego bliskiego i tego odleglejszego chronologicznie oraz geograficznie. Autor opracował redakcyjnie, opatrzył ilustracjami i uczynił osobnym rozdziałem książki tekst swojego nauczyciela – Jerzego Tura pt. ,,Architektura cerkiewna”. Swoją opowieść o Cerkwi Jarosław Giemza prowadzi uzupełniając ją wieloma szkicami, sztychami i fotografiami archiwalnymi łemkowskich cerkwi. Budowlę, której wnętrze zdobią malowidła, wyposażoną w księgi, utensylia oraz inne ważne sprzęty ożywia i czyni Świątynią dopiero sprawowana w jej wnętrzu Liturgia, całe obrzędowe bogactwo i zgromadzeni na modlitwie wierni. Taka żywą cerkiew pokazana została w rozdziale trzecim. Ostatnia natomiast część poświęcona jest ikonografii, zostało w niej przedstawionych przeszło 250 stron opisów i wizerunków świętych z ikon z terenów Łemkowszczyzny. Nieocenionym źródłem do dziejów Łemkowszczyzny, jej poszczególnych parafii oraz badań nad kształtowaniem się i zróżnicowaniem języka pozostają liczne, często obszerne inskrypcje na obrazach, sprzętach cerkiewnych, elementach architektonicznych, nagrobkach, marginaliach ksiąg liturgicznych. Autor ,,Ikon i cerkwi Łemkowszczyzny” łączy dla nas w całość niesamowitą układankę. Dzięki odpowiedniemu aparatowi poznawczemu i rekwizytom, m.in. znajomości języka staro-cerkiewno-słowiańskiego i symboliki biblijnej, odsłania tajemnice, które do tej pory pozostawały ukryte i przybliża nam mistykę Cerkwi. Podkreśla ponadregionalny aspekt sakralnego dziedzictwa Łemkowszczyzny, co czyni z opracowanie uniwersalnym dla poznawania Cerkwi. Uzupełnieniem książki są informacje na temat historii liturgicznego kalendarza, najważniejszych świąt, obrzędowości, ksiąg cerkiewnych oraz analizy, rysunki, opracowania paleograficzne z tłumaczeniami starych tekstów, które powstawały na przestrzeni blisko 30 lat pracy związanej z ochroną dziedzictwa Kościoła wschodniego w południowo-wschodniej Polsce.
Bogdan Stepan/www.cerkiew.org
Relacja fotograficzna ze spotkania:
