Komunikat z 342. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski

W dniach 19-21 listopada 2007 r. biskupi polscy zgromadzili się na Jasnej Górze, aby wziąć udział w corocznych rekolekcjach. W duchu skupienia i modlitwy zastanawiali się nad jutrem Kościoła w Polsce, odczytując znaki czasu, jakie Bóg daje dzisiaj swojemu Kościołowi i rozważając je w świetle Słowa Bożego.

Po zakończonych ćwiczeniach duchowych, w dniu 22 listopada przedyskutowali na zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski kilka tematów ważnych dla Kościoła w Polsce.

1. W części obrad poświęconej problematyce miejsca i roli Polski w zjednoczonej Europie biskupi zajęli stanowisko wobec projektu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Zwłaszcza w części dotyczących wartości religijno-moralnych dokument ten, stanowiący zbiór fundamentalnych praw człowieka, ma zostać podpisany 13 grudnia br. i po ewentualnej ratyfikacji w krajach Unii ma wejść w życie w 2009 r.

Episkopat Polski pozytywnie ocenia wysiłki instytucjonalnego zabezpieczania procesu jednoczenia Europy przez tworzenie prawa odwołującego się zwłaszcza do tych wartości, które mają genezę chrześcijańską i stanowią, jak właśnie w przypadku praw człowieka, najbardziej wartościową część religijnej, moralnej, kulturowej i obywatelskiej tradycji Europy. Dlatego z uznaniem odnoszą się do tych zapisów Karty, które mają ścisły związek z zasadami etyczno-społecznymi, takimi jak niezbywalna godność człowieka, solidarność, zasada pomocniczości, szacunek dla tożsamości narodowych i inne. Episkopat Polski z zadowoleniem przyjmuje fakt, że w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej uznaje ona tożsamość i status przyznany Kościołom, stowarzyszeniom i wspólnotom religijnym w państwach członkowskich i go nie narusza (por. art. 15b).

W Preambule zabrakło niestety odwołania do Boga. Zastrzeżenie a nawet sprzeciw budzą niepełne, a w niektórych wypadkach nawet nie do przyjęcia, sformułowania, zwłaszcza ograniczenie zakazu klonowania ludzkiego życia jedynie do klonowania reprodukcyjnego.

Istotne jest również pojmowanie małżeństwa jako trwałego związku kobiety i mężczyzny opierającego się na prawie naturalnym, mającym swoje źródło w akcie stwórczym Boga. Pociąga to za sobą konsekwencje, na które zwrócił uwagę Ojciec Święty Benedykt XVI: „(…) z całą pewnością istnieje ludzka natura niezmienna i trwała, źródło praw wspólnych wszystkim jednostkom, także tym, którzy je negują. W tym kontekście musi być chronione prawo do sprzeciwu sumienia, ilekroć dochodzi do pogwałcenia podstawowych praw człowieka” (Benedykt XVI, Przemówienie z 24 marca 2007 r.)

Biskupi są przekonani, że odwołanie się w preambule do „duchowo-religijnego i moralnego” dziedzictwa historycznego Europy pozwala, aby zawarte w Karcie Praw Podstawowych wartości, prawa, wolności i zasady rozumieć w duchu wielowiekowej, chrześcijańskiej tradycji, stanowiącej jeden z istotnych elementów cywilizacji europejskiej. Z zadowoleniem przyjmują do wiadomości, że negocjacje w sprawie Traktatu Reformującego dobiegają końca a także fakt, że wszystkie rządy Unii Europejskiej zaakceptowały stanowisko Polski (por. Protokół nr 7), gwarantujące niezależność prawodawstwa polskiego w sprawach moralnych. Jest ono nie tylko wyrazem uszanowania najbardziej autentycznych wartości Europy, ale także kultury i ustawodawstwa krajowego.

2. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami zakończone zostały badania udostępnionych przez Instytut Pamięci Narodowej materiałów archiwalnych, które dotyczą kapłanów, będących obecnie biskupami. Badania te były prowadzone przez Kościelną Komisję Historyczną powołaną przez Episkopat 19 października 2006 r. oraz przez Zespół ds. Oceny Etyczno-Prawnej, który został powołany 14 marca 2007 r.

Biskupi zapoznali się z rezultatami badań, które obejmowały materiały sporządzone przez służby bezpieczeństwa PRL odnoszące się do niektórych żyjących biskupów polskich. Rada Stała KEP postanowiła opublikować istotne wyniki tych badań, ze względu na ich wielkie znaczenie historyczne oraz zastosowaną metodę zmierzenia się z przeszłością, która może być pomocą dla innych grup społecznych. Kościół bowiem, jak dotąd jest jedynym środowiskiem, które w sposób uporządkowany zdecydowało się na zbadanie historycznej wartości archiwaliów IPN oraz etyczno-prawną ocenę postaw osób, których te materiały dotyczą. Opracowanie końcowe i dokumentacja prac obu zespołów zostaną przekazane Stolicy Apostolskiej, stosownie do wcześniej przyjętych przez Konferencję Episkopatu Polski zasad postępowania.

W podsumowaniu sprawozdania Zespołu ds. Oceny Etyczno-Prawnej czytamy, że oskarżanie wymienianych w aktach SB biskupów o świadomą i dobrowolną współpracę ze służbą bezpieczeństwa PRL, jest merytorycznie bezpodstawne, gdyż pozbawione dowodów. Toteż szerzenie pogłosek o rzekomej współpracy tych biskupów ze służbami bezpieczeństwa Zespół uznaje za gruntownie niesprawiedliwe, podważające ich dobre imię, a przez to wysoce krzywdzące. Zespół solidaryzuje się z głosem biskupów, którzy z bólem lub oburzeniem reagują na takie insynuacje zgłaszane pod ich adresem. Po zbadaniu materiałów pod kątem kryteriów etycznych, prawnych i kanonicznych Zespół zauważa, że niektóre materiały udostępnione przez IPN, a także niektóre wypowiedzi zainteresowanych biskupów zdają się świadczyć o tym, że niekiedy ich kontakty ze służbami PRL można by uznać – z perspektywy historycznej – za nieroztropne, przy czym – w ówczesnej sytuacji społeczno-politycznej – były one często nieuniknione, a odbywały się za wiedzą władz kościelnych.

W związku z zakończonymi analizami, Konferencja Episkopatu Polski dziękuje za pracę członkom Kościelnej Komisji Historycznej oraz Zespołu ds. Oceny Etyczno-Prawnej. Ponadto zauważa, że Instytut Pamięci Narodowej okazał pomoc pozwalającą zakończyć prace w zamierzonym terminie. Z chwilą zakończenia działań Zespołu oraz Komisji, biskupi uznają, na podstawie dostępnych dziś materiałów, za zamkniętą sprawę odnoszących się do nich materiałów organów bezpieczeństwa PRL.

3. Zebranie plenarne przyjęło tekst listu na Niedzielę Świętej Rodziny. Nawiązując do hasła nowego roku duszpasterskiego „Bądźmy uczniami Chrystusa”, biskupi wskazali na rodzinę, jako najlepszą szkołę, w której poznajemy Chrystusa i stajemy się Jego uczniami.

Na ciągłe stawanie się uczniami Chrystusa, biskupi błogosławią z Jasnej Góry wszystkim Rodakom w kraju i za granicą. Niech wszystkich nas prowadzą Maryja i św. Jan Chrzciciel – patroni adwentowego czuwania. Podpisali: Kardynałowie, Arcybiskupi i Biskupi zgromadzeni na 342. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski

Jasna Góra, 22 listopada 2007 r.