„Takie spotkanie jak dzisiejsze ma wymiar historyczny” – podkreślił abp Józef Michalik, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w trakcie uroczystości na Zamku Królewskim. „Nie chcemy niczego z historii dawnej i bliskiej naszych narodów i naszych relacji zakrywać ani przekreślać” – zapewniał, dodając że jednak „dziedzictwa tak wielkiej, burzliwej i trudnej historii żaden człowiek nie udźwignie”. Przewodniczący polskiego Episkopatu przypomniał też słowa Jana Pawła II, że „pojednanie nie może być mniej głębokie niż sam rozłam”. Jest to możliwe dzięki „miłości zrodzonej z wiary i dzięki szlachetności serca gotowego do przebaczenia”. Arcybiskup zwrócił też uwagę, że „historia uczy, ale przyszłość jest ważniejsza niż przeszłość, bo odpowiadamy za to, co dzieje się dziś i dziś budujemy podstawy jutra”.
Podstawowym przesłaniem dokumentu jest troska o to, by „przyszłość mogła być lepsza, piękniejsza, bezpieczna i bardziej wzajemnie uczciwa”, a nie jest to możliwe bez oparcia życia osobistego i życia społecznego na wartościach. „Świat bez Boga traci bowiem szansę światła w ciemnościach i gubi klucz do naprawdę twórczego uwolnienia własnych sił” – mówił abp Michalik.
Pojednanie narodów pod płaszczem Maryi
Początek drogi, która jest przed nami – tak abp Józef Michalik ocenił podpisanie wraz z patriarchą Cyrylem Wspólnego Przesłania do Narodów Polski i Rosji. Kościoły prawosławny i katolicki chcą jednym głosem mówić o niezbywalnych wartościach chrześcijańskich, a dzieło pojednania zawierzają Matce Bożej.
Tymczasem współczesny świat coraz bardziej zapomina o wartościach moralnych. Patriarcha Cyryl w swoim przemówieniu ubolewał, że dziś promuje się aborcję, eutanazję, związki jednopłciowe, a z przestrzeni publicznej usuwa symbole religijne. Dlatego „chrześcijanie jak nigdy wcześniej powinni wspólnie walczyć o swoje prawo do życia według własnej wiary, wyznając prawdę wobec otoczenia”.
Patriarcha podkreślił też, że Rosyjski Kościół Prawosławny i Konferencja Episkopatu Polski dołożyły wiele starań, by opracować wspólne przesłanie do narodów. „Podpisany przez nas dokument nie jest kolejną deklaracją polityczną, które pojawiają się w wielkich ilościach w przestrzeni publicznej, a jest pasterskim świadectwem o tym, że nasza wiara nakazuje nam przełamać negatywne stereotypy, które kształtowały się w historii. Nawołuje do otwarcia perspektywy wspólnego wzrostu – w solidarności i w miłości chrześcijańskiej” – mówił Cyryl I.
Prace nad dokumentem trwały dwa lata. Ze strony Episkopatu powołano specjalny Zespół do Rozmów z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym. Jego przewodniczącym został abp Henryk Muszyński, w skład Zespołu weszli także abp Stanisław Budzik i bp Tadeusz Pikus. Pierwsze spotkanie przedstawicieli obu stron odbyło się w Warszawie w lutym 2010 r., kolejne – z udziałem metropolity Hilariona – cztery miesiące później. Dalsze rozmowy na temat pojednania polsko-rosyjskiego miały miejsce w czerwcu 2011 r. i w marcu 2012 r. – z udziałem ihumena Filareta z Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego. Wspólne Przesłanie do Narodów Polski i Rosji podpisali 17 sierpnia 2012 r. na Zamku Królewskim w Warszawie patriarcha Moskwy i całej Rusi Cyryl I oraz abp Józef Michalik, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski.
Dzień wcześniej w siedzibie Konferencji Episkopatu Polski odbyło się symboliczne przekazanie ikon: Matki Bożej Częstochowskiej dla Kościoła prawosławnego i Matki Bożej Smoleńskiej dla Kościoła katolickiego. Również w samym tekście Przesłania podkreślono, że „zarówno Polacy, jak i Rosjanie żywią głęboką cześć do Najświętszej Maryi Panny”. Arcybiskup Michalik podczas podpisania dokumentu przypomniał, że dokonuje się to w dziesiątą rocznicę zawierzenia przez Jana Pawła II całego świata Miłosierdziu Bożemu. „Niech opiekę Bożego Miłosierdzia wyprasza narodom Polski i Rosji Bogarodzica Maryja czczona w Smoleńsku i w Częstochowie” – dodał.
