Poznań: 90 lat Archiwum Archidiecezjalnego

Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu zostało założone w 1925 r. staraniem bp. Stanisława Łukomskiego, ówczesnego sufragana poznańskiego oraz archiwariusza diecezjalnego ks. Edmunda Majkowskiego. Dokument erygujący je jako osobną instytucję diecezjalną wystawił 13 października 1925 r. arcybiskup gnieźnieński i poznański kard. Edmund Dalbor, Prymas Polski. Zgodnie z nim archiwum, mieszczące się w budynku dawnej siedziby Akademii Lubrańskiego na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, rozpoczęło swoją działalność 1 listopada 1925 r.

Na przełomie stycznia i lutego 1945 r. ok. 250 dokumentów pergaminowych i co najmniej 25 tys. dokumentów papierowych z XVI–XVIII w. z Archiwum Archidiecezjalnego spłonęło w gmachu Archiwum Państwowego, dokąd zostały wywiezione przez hitlerowskiego okupanta. Podczas wojny także wiele innych zbiorów archiwalnych uległo zniszczeniu i rozproszeniu.

Obecnie, od 2007 r., Archiwum Archidiecezjalne zajmuje gruntownie wyremontowany, przystosowany do jego potrzeb i wyposażony w nowoczesny sprzęt gmach na Ostrowie Tumskim przy ul. ks. Ignacego Posadzego 2, w którym wcześniej mieściło się Muzeum Archidiecezjalne. W specjalnie przygotowanych magazynach archiwalnych z przesuwnymi regałami może pomieścić się docelowo, w przeliczeniu na metry bieżące, jakieś 11 km archiwaliów.

Jak przyznaje dyrektor archiwum, ks. Roman Dworacki, nowej i zarazem nowoczesnej siedziby tej instytucji nie byłoby bez roztropności abp. Stanisława Gądeckiego, bez jego odważnej decyzji i konsekwencji w działaniu. Jednocześnie podkreśla ogromną i ofiarną pracę swoich poprzedników: ks. prof. Mariana Banaszaka i ks. dr. Konrada Lutyńskiego, którzy przyczynili się do poprawy poziomu funkcjonowania archiwum.

Do dyspozycji osób korzystających ze zgromadzonych w archiwum zbiorów jest podręczna biblioteka, pracownia akt i czytelnia mikrofilmów, w której znajdują się też stanowiska komputerowe.

– Kwerendziści mogą w tej chwili korzystać w sumie z ponad 3 tys. metrów bieżących archiwaliów. Są to generalnie dokumenty związane z archidiecezją poznańską, uwzględniając jej zmiany terytorialne w historii, oraz z jej instytucjami i działającymi na jej terenie stowarzyszeniami. Część archiwaliów mamy już opracowanych w formie cyfrowej. Są to przede wszystkim księgi metrykalne i akta powizytacyjne z parafii, zasadniczo do początków XX w. – zaznacza dyrektor archiwum.

Aby zamówić potrzebne materiały, wystarczy połączyć się z archiwum za pomocą internetu (www.aap.poznan.pl) i wypisać elektroniczny rewers. – Udostępnianie posiadanych zbiorów to jednak tylko jedno z wielu zadań stojących przed archiwum. Pozostałe z nich to gromadzenie i przechowywanie dokumentów oraz ich zabezpieczanie i konserwacja, a także informowanie o swoich zasobach – wyjaśnia ks. Dworacki podkreślając, że obecnie w codziennej pracy archiwistów czymś naturalnym jest także wykorzystywanie nowoczesnych technologii, takich digitalizacja dokumentów i przechowywanie ich w formie cyfrowej.

– Pragniemy, aby docelowo wszystkie nasze zbiory zostały opracowane w formie cyfrowej. Zwiększy to szybkość dostępu do dokumentów i wygodę korzystania z nich oraz ochroni, zwłaszcza starsze materiały, które narażone są na uszkodzenie przy ich przeglądaniu. Tym bardziej, że bezpośredni kontakt z dokumentem nie zawsze jest konieczny w prowadzonych w archiwum badaniach czy poszukiwaniach – mówi dyrektor archiwum. – Nie rezygnujemy jednak ze starych, sprawdzonych technologii, ponieważ trwałość mikrofilmów oblicza się na przeszło sto lat, a płyt kompaktowych jedynie na dziesięć – dodaje.

Wśród zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu znajduje się ponad tysiąc dokumentów pergaminowych, z których najstarszy, wystawiony przez księcia Władysława Laskonogiego, pochodzi z 1231 r. Posiada ono również ponad 14 tys. dokumentów papierowych i przeszło tysiąc listów. Z kolei zbiór z okresu staropolskiego stanowi kilka tysięcy rękopiśmiennych ksiąg, w tym ksiąg metrykalnych oraz innych akt pochodzących m.in. z urzędów diecezjalnych i z parafii.

KAI bt / Poznań