Homilia: Dla pomnożenia duchowego dobra Kościoła i społeczeństwa. 25-lecie powstania Diecezji Legnickiej (Katedra Legnicka – 25.03.2017)

Abp Stanisław Gądecki

Dla pomnożenia duchowego dobra Kościoła i społeczeństwa

W dniu dzisiejszym pragniemy uwielbić Boga i złożyć Mu dziękczynienie za podwójną uroczystość. Za uroczystość Zwiastowania Pańskiego i ściśle z nią związaną 25. rocznicę ustanowienia Diecezji Legnickiej. W takim kontekście wypada powiedzieć kilka słów o tych dwóch sprawach.

TAJEMNICA ZWIASTOWANIA

Najpierw o znaczeniu uroczystości Zwiastowania Pańskiego dla wiary każdego z nas. Jakże wzniośle tę tajemnicę wysławia grecki tekst Akatystu:

„Archanioł z nieba posłan był, by witaj Matce Boga rzekł.

A kiedy ujrzał, że na jego bezcielesny głos bierzesz na siebie ciało, Panie,

stanął w zachwycie wołając do Niej:

Witaj, gwiazdo Słońce nam ukazująca,

Witaj, łono Boskiego wcielenia,

Witaj, przez którą stworzenie się odnawia,

Witaj, przez którą Stwórca dzieckiem się staje.

Witaj, Oblubienico Dziewicza”

(Akatyst, Stasis I)

Konsekwencje tego wydarzenia przedstawił w uderzających paradoksach papież Leon w liście do Flawiana, biskupa Konstantynopola:

„niewidzialny w swojej naturze stał się widzialny w naszej;

niepojęty chciał być ogarniony;

istniejący przed wiekami zaczął istnieć w czasie; [...]

a nieśmiertelny poddał się prawom śmierci”

(O Eutychesie, 4).

W tajemnicy Zwiastowania Syn Boży - przez swoje Wcielenie - zjednoczył się z każdym człowiekiem. Stał się podobnym do każdego z nas we wszystkim - oprócz grzechu. Ludzkimi rękami pracował, ludzkim umysłem myślał, ludzką wolą działał, ludzkim sercem kochał. Stał się prawdziwie jednym z nas. Dlatego kto przyjmuje tajemnicę Wcielenia, ten może też dostrzec piękno człowieczeństwa zamierzone przez Stwórcę.

Wcielenie stało się początkiem całego dzieła Odkupienia. Bez Wcielenia nie byłoby Bożego Narodzenia, nie byłoby publicznej działalności Jezusa i w końcu nie byłoby także Jego śmierci i zmartwychwstania. Nie byłoby zbawienia.

Co zaś dotyczy Maryi, to wspomnianą uroczystość obchodzimy jako święto nowej Ewy, posłusznej i wiernej Dziewicy, na którą zstąpił Duch Święty. A podobnie jak słońce, mgła i cień zstępując na osobę i oplótłszy ją całą nie wyrządzają jej żadnej szkody, w niczym jej nie naruszając – tak też stało się z  Maryją. Dla Boga bowiem nie ma nic niemożliwego.

 „Bądź pozdrowiona, pełna łaski” (Łk 1,28), czyli „napełniona Chrystusem”. Ty nie istniejesz dla siebie samej, ale dla Zbawiciela. Tyś  zwrócona całą swoją osobowością do Syna, dlatego jesteś i będziesz na zawsze niedościgłym wzorem naszego zwracania się ku Chrystusowi, a przez Niego ku Ojcu i Duchowi Świętemu.

KOŚCIÓŁ POWSZECHNY A PARTYKULARNY

Gdy zaś idzie o drugą sprawę, czyli o rocznicę ustanowienia diecezji, to wypada najpierw zwrócić uwagę na to, że dla czasów nam współczesnych Kościół znaczy tyle samo, co Chrystus dla Jemu współczesnych czasów. Kościół bowiem jest obecnością tego, co Boże, w zmysłowej formie (J. Ratzinger, Lud i Dom Boży w nauce św. Augustyna o Kościele, 88).

W Kościele działa ten sam Duch Święty, który sprawił, iż Maryja stała się Matką Chrystusa i Matka Kościoła. Współpracując z tym Duchem apostołowie przemówili do ludzi różnymi językami, aby otworzyć dla całej ludzkości świetlistą drogę, aby odkryć to, co najlepsze w człowieku. By odkryć przed nami naszą najlepszą część. By odkryć powołanie do prawdy i miłości.

I tak, od dnia Pięćdziesiątnicy Kościół mówi różnymi językami, dzięki czemu jest „powszechną wspólnotą uczniów Pana, uobecniającą się i działającą pośród różnych osób, grup, czasów i miejsc”. Kościół powszechny nigdy nie pozostaje więźniem granic politycznych, rasowych ani kulturalnych. Nie można go utożsamiać z państwami, ani z federacjami państw, bo jego jedność jest innego rodzaju. Jest to jedność przekraczająca wszystkie ludzkie granice.

„Wśród tych wielu konkretnych form zbawczej obecności jedynego Kościoła Chrystusa, istnieją rzeczywistości, które są same w sobie Kościołami, ponieważ mimo że są partykularne, uobecnia się w nich Kościół powszechny z wszystkimi swoimi istotnymi elementami. Są one ukształtowane ‘na obraz Kościoła powszechnego’, i każdy z nich ‘stanowi część Ludu Bożego, powierzoną pasterskiej trosce biskupa i współpracujących z nim kapłanów’ ” (Kongregacja Nauki Wiary. Communionis notio, 7, List do biskupów Kościoła katolickiego na temat niektórych aspektów Kościoła rozumianego jako communio – 28.05.1992). W każdym Kościele partykularnym (w każdej diecezji) „jest prawdziwie obecny i działa Jeden, Święty, Katolicki i Apostolski Kościół Chrystusowy”. Ten jeden i jedyny Kościół powszechny rodzi Kościoły partykularne [diecezje] jako córki, wyrażając się w nich i będąc matką Kościołów partykularnych (Communionis notio, 9).

Ukształtowanie Kościoła partykularnego na obraz Kościoła powszechnego nie czyni partykularnego Kościoła [diecezji]  samowystarczalnym. Gdy w Kościele partykularnym ulega osłabieniu rzeczywista komunia z Kościołem powszechnym oraz z jego żywym i widzialnym centrum, wtedy też ulega zachwianiu jego jedność wewnętrzna, a ponadto naraża się on na niebezpieczeństwa utraty wolności wobec różnych sił pragnących go sobie podporządkować i wykorzystać (por. Communionis notio, 8).

PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY

W Polsce ten proces narodzin Kościołów partykularnych z Kościoła powszechnego nie jest niczym nowym. Historyk, ks. prof. Bolesław Kumor dzieli historię ewolucji struktur administracyjno-terytorialnych Kościoła katolickiego w Polsce aż na siedem okresów (Kumor 1969), wyznaczonych cezurami znaczących wydarzeń historycznych. Mówi o strukturach właściwych dla:

– Polski niepodległej  (lata 968−1772/1795),

– okresu rozbiorów (lata 1772/1795−1918),

– okresu międzywojennego (lata 1918−1939,

– okupacji hitlerowskiej (lata 1939–1945),

– pierwszego okresu Polski Ludowej (lata 1945–1972),

– drugiego okresu Polski Ludowej  (lata 1972–1992,

– czasu polskiej transformacji (lata od 1992 -).

Tę ostatnią, siódmą zmianę granic metropolii i diecezji umożliwiły przemiany polityczne w naszej ojczyźnie. Dokonała się ona właśnie w uroczystość Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, dnia 25 marca 1992 roku, o godz. 12.00 w Gnieźnie, gdzie weszła w życie bulla cyrkumskrypcyjna Ojca Świętego Jana Pawła II zatytułowana  Totus Tuus Poloniae populus (tzn. Cały Twój lud w Polsce). Bulla ta dokonała reorganizacji terytorialnej Kościoła katolickiego w obecnych granicach Polski. Była to największa reorganizacja Kościoła katolickiego w Polsce od 1945 roku. W konsekwencji głównej zasady bulli - jaką było „zbliżenie biskupów do wiernych” - doszło do znacznego pomniejszenia powierzchni terytorialnej dawnych archidiecezji i diecezji. Powołano wówczas 13 nowych diecezji, między innymi także diecezję legnicką.

Organizacja ta miała na celu „pełniejsze dostosowanie misji Kościoła … do warunków i wymagań, jakie stawiają czasy, w których żyjemy i w których wypadnie żyć następnym pokoleniom naszej ojczystej ziemi” (List Ojca świętego Jana Pawła II do Kościoła w Polsce, 3). Tę celowość Jan Paweł II jeszcze mocniej uwypuklił z okazji 10-lecia utworzenia nowych diecezji: „Wierni świeccy w Polsce, w okresie drugiej połowy minionego stulecia, dali wiele dowodów ofiarności i szczerego przywiązania do Kościoła. Proszę Boga, aby kontynuowali te dobrą tradycję i z nowym zaangażowaniem  podejmowali ewangeliczne zadania, zajmując w Kościele i w życiu społecznym należne miejsce – miejsce, jakie przysługuje im z tytułu właściwego im powołania i na mocy sakramentów świętych. Niech przykład i zachęta pasterzy pobudza apostolat świeckich i ożywia współpracę wiernych w kształtowaniu nowego oblicza Kościoła na początku trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa” (Watykan, Aula Pawła VI - 9.03.2002).

Utworzenie przez świętego Jana Pawła II Diecezji Legnickiej stało się – między innymi - impulsem do zebrania, przemyślenia i uporządkowania tego wszystkiego, co u schyłku XX wieku wypracowali duchowni i świeccy z wielkiej obszarowo Archidiecezji Wrocławskiej.

BISKUP TADEUSZ RYBAK (1992-2005)

Tę misję Ojciec Święty powierzył księdzu biskupowi Tadeuszowi Rybakowi - jednemu z wrocławskich biskupów pomocniczych - który został mianowany biskupem legnickim. Od samego początku wspierał go w tej misji biskup pomocniczy Adam Dyczkowski.

Patronami nowej diecezji zostali święci apostołowie Piotr i Paweł – patronowie centralnego kościoła Legnicy, który został podniesiony do rangi kościoła katedralnego.

Jakie ważniejsze dokonania Diecezji Legnickiej miały miejsce za czasów pasterzowania biskupa Rybaka? Jedną z najwcześniejszych jego decyzji było erygowanie Caritas Diecezji Legnickiej (16 kwietnia 1992 roku). Okazją do integrowania wiernych nowej diecezji ze swoim pasterzem stała się peregrynacja kopii cudownego obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. W listopadzie 1992 roku ukazał się pierwszy numer Legnickich Wiadomości Diecezjalnych, pisma urzędowego legnickiej Kurii Biskupiej.

W roku 1993 biskup erygował Wyższe Seminarium Duchowne,  afiliowane do Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Czasochłonne i kosztowne prace adaptacyjne podjęte w zniszczonym budynku przeznaczonym na seminarium spowodowały, iż pierwsza inauguracja roku akademickiego nastąpiła 17 listopada 1993 roku. Pamiętam z jaką dumą biskup Tadeusz oprowadzał mnie po tym gmachu.

W tym samym roku w Legnicy utworzono filię Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, umożliwiając tym samym osobom świeckim i zakonnym podjęcie stacjonarnych studiów magisterskich z zakresu filozofii i teologii. Rok 1993 to również moment powołania Rady Kapłańskiej i Kolegium Konsultorów.

Od 3 września 1993 roku rozpoczęto kolportaż tygodnika Niedziela z własną edycją diecezjalną. Jesienią roku 1994 ksiądz biskup erygował Diecezjalne Studium Organistowskie. Następnie - 7 października - podczas wizyty w Watykanie przekazał zaproszenie dla papieża Jana Pawła II do odwiedzenia Diecezji Legnickiej.

Jednym z ostatnich wydarzeń roku 1994 było ogłoszenie nominacji na biskupa pomocniczego dla diecezji legnickiej, którym - z woli papieża - został ks. dr Stefan Regmunt (3.12.1994).

5 stycznia 1996 roku, podczas audiencji u Ojca Świętego w Watykanie papież pobłogosławił kopię ikony Matki Bożej z Krzeszowa, która od 25 marca uroczyście nawiedzała wszystkie kościoły diecezji.

Od 10 do 28 lipca 1996 roku z kolei - w wybranych kościołach diecezji -  miało miejsce nawiedzenie peregrynującej po Polsce figury Matki Bożej Fatimskiej.

Rok 1996 to czas powołania do istnienia Akcji Katolickiej. Ponadto - w listopadzie 1996 roku - ukazał się pierwszy numer serii wydawniczej Biblioteka Diecezji Legnickiej.

Na czas pasterzowania księdza biskupa Rybaka przypada rzecz wielkiej wagi, pielgrzymka papieska (2 czerwca 1997 roku). Uroczystą Msza święta pod przewodnictwem Ojca Świętego na byłym lotnisku wojskowym w Legnicy, gdzie zgromadziło się kilkaset tysięcy wiernych dała okazję Ojcu Świętemu do wypowiedzenia znaczących słów: „Pamiętamy, że Legnica to miejsce historyczne – miejsce, na którym książę piastowski Henryk Pobożny, syn św. Jadwigi, stawił czoło najeźdźcom ze Wschodu – Tatarom – wstrzymując ich groźny pochód ku Zachodowi” (Jan Paweł II, Homilia, 2.06.1997). Podczas tej Eucharystii papież ukoronował też XIII - wieczną cudowną ikonę Matki Bożej Łaskawej z sanktuarium krzeszowskiego.

W następnym roku odbyło się w Krzeszowie uroczyste ogłoszenie pierwszej bazyliki mniejszej Diecezji Legnickiej (29 sierpnia 1998). Przy tej okazji abp Józef Kowalczyk, nuncjusz apostolski w Polsce, odsłonił przed katedrą legnicką pomnik Jana Pawła II. Podniosłym wydarzeniem upamiętniającym pobyt papieża w Legnicy było poświęcenie Biblioteki im. Jana Pawła II w Wyższym Seminarium Duchownym (2 czerwca 1998). W tym samym 1998 roku - w dniach od 2 do 3 października - odbył się pierwszy Diecezjalny Kongres Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Legnickiej.

Rok 1999 z kolei to czas przeprowadzenia I Kongresu Osób Niepełnosprawnych, który się odbył w dniach 28-29 sierpnia. 5 września zaś 1999 roku - na terenie byłego obozu koncentracyjnego Gross-Rosen w Rogoźnicy -  miało miejsce odsłonięcie popiersia księdza Władysława Błądzińskiego, męczennika, którego Jan Paweł II zaliczył do grona 108 błogosławionych męczenników faszyzmu.

W roku 2000 powstały pomniki jubileuszowe, między innymi Dom Księży Emerytów im. św. Jadwigi Śląskiej.

W roku 2002 - przeżywanym w duchu wdzięczności za 10 lat istnienia diecezji - miało miejsce nadanie tytułu bazyliki mniejszej świątyni pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu.

Tego samego roku - dnia 6 września - biskup powołał do istnienia Diecezjalne Centrum Edukacyjne w Legnicy a z końcem roku wydano pierwszy egzemplarz periodyku naukowego Perspectiva – Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne.

25 marca 2003 roku powołano do istnienia Sąd Kościelny Diecezji Legnickiej.

Ważnym wydarzeniem roku 2004 - w kontekście wejścia Polski w struktury Unii Europejskiej - była peregrynacja relikwii patronów Polski, świętych Wojciecha i Stanisława.

W tym samym roku nastąpiły zasadnicze zmiany terytorialne w diecezji legnickiej. Od 25 marca - na mocy konstytucji apostolskiej Jana Pawła II Multos fructus spiritales – została erygowana Diecezja Świdnicka, do której zostało włączonych 8 dekanatów z terenu Diecezji Legnickiej (24 lutego 2004).

BISKUP STEFAN CICHY (2005-2014)

W roku 2005 Jan Paweł II przyjął rezygnację biskupa Rybaka z funkcji biskupa legnickiego ze względu na osiągnięcie wieku emerytalnego i równocześnie mianował biskupem legnickim biskupa Stefana Cichego, dotychczasowego biskupa pomocniczego archidiecezji katowickiej. Jego ingres odbył się dnia 30 kwietnia 2005 roku.

Jednym z pierwszych postanowień nowego biskupa był Dekret w sprawie przyjmowania Komunii Świętej pod obiema postaciami. Jego decyzją została też powołana redakcja diecezjalnej edycji tygodnika Gość Niedzielny.

W roku 2006 - w dniach od 30 marca do 2 kwietnia – miała miejsce peregrynacja relikwii bł. ks. Wincentego Stefana Frelichowskiego – patrona polskich harcerzy.

2 kwietnia 2006 roku  grupa katolików świeckich zainicjowała „Legnicki Rok Jana Pawła II”, w którego ramach odbywały się comiesięczne spotkania poświęcone refleksji nad encyklikami papieża Polaka. Dnia 21 października 2006 roku zainaugurowano też „Dzieło Biblijne im. Jana Pawła II”.

Następny rok to peregrynacja relikwii św. Dominika Savio - 10 i 11 października 2007 roku - którego bp Cichy ogłosił patronem ministrantów i lektorów Diecezji Legnickiej. Ten rok wiąże się też z ważnym wydarzeniem, a mianowicie z początkiem I Synodu Diecezji Legnickiej.

W tym też roku księdza biskupa Stefana Regmunta ogłoszono biskupem diecezjalnym diecezji zielonogórsko-gorzowskiej (29 grudnia 2007).

W następnym roku ogłoszono księdza Marka Mendyka biskupem pomocniczym Diecezji Legnickiej. Jego święcenia biskupie miały miejsce w katedrze legnickiej dnia 31 stycznia 2009 roku. Były to pierwsze święcenia biskupie w historii piastowskiej Legnicy.

25 marca 2009 roku - w Ośrodku Edukacyjno-Opiekuńczym „Samarytanin” Caritas Diecezji Legnickiej - otworzono „Okno Życia”. W ramach Światowego Dnia Młodzieży odbyło się diecezjalne spotkanie młodzieży połączone z I Legnickim Marszem dla Życia (5 kwietnia 2009). Natomiast w dniach 29 i 30 kwietnia diecezję legnicką nawiedził krzyż Światowych Dni Młodzieży.

Z okazji przeżywanego w Kościele katolickim Roku Kapłańskiego odbyła się w diecezji peregrynacja figury oraz relikwii serca św. Jana Marii Vianneya (od 6 kwietnia do 27 maja). Z kolei, dnia 13 czerwca sanktuarium krzeszowskie stało się miejscem III Ogólnopolskiej Pielgrzymki Służby Liturgicznej.

W roku 2010 pojawiły się pierwsze owoce synodu diecezjalnego. Zaczęła obowiązywać Instrukcja katechetyczno-pastoralna w sprawie przygotowania młodzieży do sakramentu bierzmowania w diecezji legnickiej. Dnia 11 marca 2011 roku zainaugurował swoją działalność Społeczny Ruch Świętowania Niedzieli.

Tego roku miało również miejsce nadanie tytułu bazyliki mniejszej kościołowi pw. Świętych Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze.

BISKUP ZBIGNIEW KIERNIKOWSKI (2014-)

W związku z ukończeniem 75. roku życia, nastąpiła rezygnacja biskupa Stefana Cichego z urzędu biskupa legnickiego (16 kwietnia 2014 roku). Tego samego dnia miało miejsce mianowanie księdza biskupa Zbigniewa Kiernikowskiego biskupem legnickiem. Jego uroczysty ingres do katedry legnickiej nastąpił dnia 28 czerwca.

Dnia 10.04.2016 biskup Kiernikowski ogłasza publicznie komunikat o wydarzeniu posiadającym znamiona cudu eucharystycznego. Dnia  2.07.2016 z kolei przewodniczy nabożeństwu ekspiacyjnemu w legnickiej katedrze, z uroczystym ukazaniem relikwii Ciała Pańskiego przy licznym udziale wiernych.

Na skutek powstania Diecezji Legnickiej w jej życiu pojawiły się wydarzenia cykliczne, takie jak: pielgrzymka Żywego Różańca do Krzeszowa. pielgrzymka osób niepełnosprawnych do Krzeszowa. Spotkania Młodych (obecnie na Legnickich Polach). Jak Kongres Rodzin. Rozwija się bliski sercu księdzu biskupa Zbigniewa Neokatechumenat.

ZAKOŃCZENIE

Co jest symptomatyczne, każdy z trzech dotychczasowych biskupów legnickich żywił te samą inklinację do spraw liturgicznych. Każdy z nich kładł wielki nacisk na sprawowaną liturgię. Efekty tej inklinacji można obserwować w każdej części diecezji.

Na koniec pewna obserwacja ogólniejszej natury. Droga Kościoła partykularnego msi zawsze odnosić się do drogi jednego i katolickiego Kościoła i z nią się harmonizować.

Nie oznacza to, że jedność stworzona przez Ducha Świętego jest rodzajem ujednolicenia. Przeciwnie, model ujednolicenia reprezentuje wieża Babel (Rdz 11,1-9), usiłująca narzucić wszystkim tylko jeden język. W przypadku Pięćdziesiątnicy apostołowie mówią różnymi językami tak, że każdy może zrozumieć ich orędzie w swoim własnym języku. Jedność Ducha objawia się w różnorodności rozumienia. Kościół jest ze swej natury jeden i różnorodny i jako taki przeznaczony, aby żyć pośród wszystkich narodów i ludów, w najróżniejszych kontekstach społecznych.

W ten sposób odpowiada On na swoje powołanie do bycia znakiem i narzędziem jedności całego rodzaju ludzkiego (Lumen gentium, 1). Tylko wtedy, kiedy Kościół pozostaje autonomiczny w stosunku do każdego państwa i do każdej kultury, tylko wtedy zawsze i w każdym miejscu Kościół może być prawdziwie katolickim i powszechnym domem dla wszystkich, w którym każdy może się odnaleźć.

A zatem każdy, kto pragnie obecności Chrystusa w życiu ludzkości, ten  nie znajdzie jej wbrew Kościołowi a jedynie razem z Kościołem. „Trwaj zatem mocno, trwaj w Kościele – uczy św. Ambroży. Trwaj mocno tam, gdzie Ja chcę ci się ukazać – tam trwam przy tobie. Gdzie jest Kościół, tam jest mocne oparcie twego serca. W Kościele są położone fundamenty twojej duszy”.

Zdjęcie ilustracyjne: Archiwum Diecezji Legnickiej