“Ubogich zawsze macie u siebie” - orędzie Ojca Świętego na V Światowy Dzień Ubogich (14 listopada)

"Ci, którzy nie zauważają ubogich, zdradzają nauczanie Jezusa i nie mogą być Jego uczniami" - podkreślił Papież.

Publikujemy pełny tekst orędzia:

ORĘDZIE OJCA ŚWIĘTEGO na V Światowy Dzień Ubogich 14 listopada 2021, XXXIII Niedziela okresu zwykłego “Ubogich zawsze macie u siebie” (Mk 14, 7)

1. «Ubogich zawsze macie u siebie» (Mk 14, 7). Jezus wypowiedział te słowa na kilka dni przed świętem Paschy, będąc na obiedzie w Betanii, w domu pewnego Szymona, zwanego „Trędowatym”. Jak opowiada ewangelista, pewna kobieta weszła, trzymając alabastrowy flakonik pełen bardzo cennego olejku, który następnie wylała na głowę Jezusa. Gest ten wzbudził wielkie zdumienie i dał początek dwóm różnym reakcjom. Pierwszą jest oburzenie wśród niektórych obecnych, wliczając w to uczniów, którzy, biorąc pod uwagę cenę olejku – około 300 denarów, czyli równowartość rocznej zapłaty jednego pracownika – myślą, że byłoby lepiej go sprzedać i oddać zarobione w ten sposób pieniądze dla ubogich. Według Ewangelii świętego Jana, Judasz staje się wyrazicielem tego zdania: «Czemu to nie sprzedano tego olejku za trzysta denarów i nie rozdano ich ubogim?». Ewangelista odnotowuje: «Powiedział zaś to nie dlatego, jakoby dbał o biednych, ale ponieważ był złodziejem, i mając trzos wykradał to, co składano» (12, 5-6). To nie przypadek, że ta ciężka krytyka wychodzi z ust zdrajcy: jest to dowód na to, że ci, którzy nie zauważają ubogich, zdradzają nauczanie Jezusa i nie mogą być Jego uczniami. Pamiętamy, w odniesieniu do tej sytuacji, o mocnych słowach Orygenesa: «Judasz wydawał się troszczyć o ubogich […]. Jeśli teraz jest jeszcze ktoś, kto ma sakiewkę Kościoła i jak Judasz wypowiada się w imieniu ubogich, ale potem bierze dla siebie to, co tam wkładają, niech ma swój udział razem z Judaszem» (Komentarz do Ewangelii Mateusza, 11, 9). Druga reakcja pochodzi od samego Jezusa i pozwala na zrozumienie głębokiego sensu gestu, który wykonała kobieta. Mówi On: «Zostawcie ją; czemu sprawiacie jej przykrość? Dobry uczynek spełniła względem Mnie» (Mk 14, 6). Jezus wie, że Jego śmierć jest bliska i dostrzega w tym geście uprzedzające namaszczenie swojego martwego ciała, przed złożeniem w grobie. Wizja ta przekracza wszelkie oczekiwania współbiesiadników. Jezus przypomina im, że pierwszym biednym jest On sam, najbiedniejszy z biednych, ponieważ reprezentuje ich wszystkich. Syn Boży akceptuje gest tejże kobiety również w imieniu ubogich, samotnych, osób z marginesu oraz dyskryminowanych. Ona natomiast, w swojej kobiecej wrażliwości, okazuje się być jedyną, która pojmuje stan duszy Pana. Anonimowa kobieta, być może przez to przeznaczona, by reprezentować cały świat kobiecy, który na przestrzeni wieków nie będzie miał głosu i dozna przemocy, rozpoczyna znaczącą obecność kobiet, które biorą udział w szczytowym momencie życia Chrystusa: w ukrzyżowaniu, śmierci oraz w pogrzebie, a następnie w ukazaniu się światu Zmartwychwstałego. Kobiety, tak często dyskryminowane, trzymane z daleka od miejsc odpowiedzialnych, na kartach Ewangelii są natomiast bohaterkami historii objawienia. Jakże wymowne są końcowe słowa Jezusa, które łączą tę kobietę z wielką misją ewangelizacyjną: «Zaprawdę, powiadam wam: Gdziekolwiek po całym świecie głosić będą tę Ewangelię, będą również opowiadać na jej pamiątkę to, co uczyniła» (Mk 14, 9).

2. Ta silna „empatia” pomiędzy Jezusem a kobietą oraz sposób, w jaki interpretuje On jej namaszczenie, w sprzeczności z reakcją oburzenia Judasza i innych, otwierają drogę owocnej refleksji na temat nierozerwalnego połączenia pomiędzy Jezusem, biednymi i głoszeniem Ewangelii. Oblicze Boga, które On objawia, jest bowiem obliczem Ojca biednych, bliskiego biednym. Całe dzieło Jezusa potwierdza, iż ubóstwo nie jest owocem nieszczęścia, ale konkretnym znakiem Jego obecności pośród nas. Nie odnajdujemy Go tam, gdzie chcemy i wtedy, kiedy chcemy, ale rozpoznajemy Go w życiu ubogich, w ich cierpieniu i wzgardzeniu, w nieludzkich czasem warunkach, w których zmuszeni są żyć. Nie przestaję powtarzać, że ubodzy są prawdziwymi ewangelizatorami, ponieważ pierwsi zostali zewangelizowani i powołani do udziału w błogosławieństwie Pana i Jego Królestwa (por. Mt 5, 3). Ubodzy, żyjący w rozmaitych warunkach i na wszystkich szerokościach geograficznych ewangelizują nas, ponieważ pozwalają nam odkryć, w sposób zawsze nowy, najbardziej naturalne rysy twarzy Ojca. «Oni mogą nas wiele nauczyć. Oprócz uczestnictwa w sensus fidei, przez własne cierpienia znają Chrystusa cierpiącego. Jest rzeczą konieczną, abyśmy wszyscy pozwolili się przez nich ewangelizować. Nowa ewangelizacja jest zaproszeniem do uznania zbawczej mocy ich egzystencji i do postawienia jej w centrum drogi Kościoła. Jesteśmy wezwani do odkrycia w nich Chrystusa, do użyczenia im naszego głosu w ich sprawach, ale także do bycia ich przyjaciółmi, słuchania ich, zrozumienia ich i przyjęcia tajemniczej mądrości, którą Bóg chce nam przekazać przez nich. Nasze zaangażowanie nie polega wyłącznie na działaniach albo na programach promocji i opieki. To, co porusza Duch, nie jest nadmiarem aktywizmu, ale przede wszystkim uwagą skierowaną na drugiego człowieka, uznaniem go za jedno z samym sobą. Ta pełna miłości uwaga jest początkiem prawdziwego zatroskania o jego osobę i poczynając od niej, pragnę szukać skutecznie jego dobra» (Adhort. apost. Evangelii gaudium, 198-199).

3. Jezus nie tylko staje po stronie ubogich, ale również dzieli z nimi ten sam los. To jest silne przesłanie również dla Jego uczniów po wszystkie czasy. Słowa Jezusa „ubogich zawsze macie u siebie” wskazują również na to: ich obecność wśród nas jest ciągła, ale nie może doprowadzić do przyzwyczajenia, które staje się obojętnością, lecz powinna zaangażować nas do bezwarunkowego dzielenia się życiem. Biedni nie są osobami „zewnętrznymi” dla wspólnoty, ale są braćmi i siostrami, z którymi dzieli się cierpienie po to, by przynieść ulgę w ich ciężkiej sytuacji oraz ich marginalizacji, ażeby została im przywrócona utracona godność, a także po to, by zabezpieczyć im konieczne włączenie społeczne. Z drugiej strony wiadomym jest, iż pojedynczy gest dobroczynności zakłada istnienie dawcy oraz odbiorcy, podczas gdy dzielenie się życiem rodzi braterstwo. Jałmużna jest okazjonalna, natomiast współudział jest czymś trwałym. Jałmużna niesie ze sobą ryzyko gratyfikacji dla tego, kto jej udziela; współudział natomiast wzmacnia solidarność oraz daje podstawy konieczne do osiągnięcia sprawiedliwości. Wierzący zatem, kiedy chcą zobaczyć osobę Jezusa i dotknąć Go swoją ręką, wiedzą gdzie się zwrócić: ubodzy są sakramentem Chrystusa, reprezentują Jego osobę oraz odsyłają do Niego. Mamy wiele przykładów świętych, którzy dzielili z biednymi swój projekt życia. Przychodzi mi na myśl między innymi ojciec Damian de Veuster, święty apostoł trędowatych. Z wielką szczodrością odpowiedział on na wezwanie, aby udać się na wyspę Molokai, która była gettem dostępnym jedynie dla trędowatych, aby tam żyć i umrzeć z nimi. Zakasał rękawy i zrobił wszystko, aby uczynić życie tych biednych chorych i zmarginalizowanych, zniszczonych w stopniu ekstremalnym, godnym tego, by je przeżyć. Stał się lekarzem i pielęgniarzem, nie zważając na ryzyko, na które się wystawiał i w tej „kolonii śmierci”, jak była nazywana ta wyspa, niósł światło miłości. Trąd uderzył również w niego, ewidentny znak totalnego współudziału z braćmi i siostrami, dla których oddał życie. Jego świadectwo jest bardzo aktualne również w naszych czasach, naznaczonych pandemią koronawirusa: łaska Boża działa z pewnością w sercach wielu, którzy nie wystawiając się na widok, oddają się najbiedniejszym, biorąc konkretny udział w ich życiu.

4. Potrzebujemy zatem z pełnym przekonaniem przyjąć zaproszenie Pana: «nawróćcie się i wierzcie w Ewangelię» (Mk 1, 15). To nawrócenie polega przede wszystkim na otwarciu naszego serca i rozpoznaniu wielorakich przejawów ubóstwa oraz na ukazywaniu Królestwa Bożego poprzez styl życia zgodny z wiarą, którą wyznajemy. Często ubodzy uważani są za osoby oddzielone, jako kategoria, która potrzebuje jakiejś szczególnej posługi charytatywnej. Naśladowanie Jezusa wymaga w tym przypadku zmiany w mentalności, to znaczy przyjęcia wyzwania, jakim jest udział i dzielenie się życiem. Stawanie się Jego uczniami oznacza decyzję na nie gromadzenie skarbów na ziemi, które dają iluzję bezpieczeństwa w delikatnej i ulotnej rzeczywistości. Przeciwnie, domaga się dyspozycyjności do uwolnienia się od każdych więzów, które nie pozwalają na osiągnięcie prawdziwej szczęśliwości i błogosławieństwa, aby rozpoznać to, co jest trwałe i nie może być zniszczone przez nic i przez nikogo (por. Mt 6, 19-20). Nauczanie Jezusa również w tym przypadku idzie pod prąd, ponieważ obiecuje to, co tylko oczy wiary mogą zobaczyć i doświadczyć z absolutną pewnością: «I każdy, kto dla mego imienia opuści dom, braci lub siostry, ojca lub matkę, dzieci lub pole, stokroć tyle otrzyma i życie wieczne odziedziczy» (Mt 19, 29). Jeśli nie wybieramy drogi stawania się ubogimi wobec ulotnych bogactw, władzy światowej i próżnej chwały, to nigdy nie będziemy w stanie ofiarować życia z miłości; będziemy żyli egzystencją fragmentaryczną, pełną dobrych intencji, ale nieskuteczną w przemienianiu świata. Mówimy tu zatem o zdecydowanym otwarciu się na łaskę Chrystusa, który może uczynić nas świadkami swojej miłości bez granic i przywrócić wiarygodność naszej obecności w świecie.

5. Ewangelia Chrystusa przynagla nas do zwrócenia szczególnej uwagi na ubogich i domaga się rozpoznania wielorakich, ciągle zbyt wielu, form nieporządku moralnego i społecznego, które zawsze rodzą nowe formy ubóstwa. Wydaje się, że zyskuje coraz większy poklask koncepcja, według której ubodzy nie tylko są winni swojemu ubóstwu, ale też stanowią ciężar nie do zniesienia dla systemu ekonomicznego, który kładzie w centrum zainteresowań nieliczne kategorie osób uprzywilejowanych. Rynek, który ignoruje lub też traktuje wybiórczo zasady etyczne, stwarza nieludzkie warunki, które wpływają negatywnie na osoby już żyjące w ciężkich warunkach. W ten sposób stajemy się świadkami tworzenia się coraz to nowych pułapek biedy i wykluczenia, generowanych przez działaczy ekonomicznych oraz finansowych pozbawionych skrupułów, pozbawionych zmysłu humanitarnego i odpowiedzialności społecznej. W ubiegłym roku dołączyła do tego wszystkiego nowa plaga, która jeszcze zwielokrotniła ilość ubogich: pandemia. Nadal puka ona do drzwi milionów osób, a nawet jeśli nie przynosi ze sobą cierpienia i śmierci, to niesie ze sobą ubóstwo. Zwiększyła się niezmiernie liczba ubogich i, niestety, będzie ich jeszcze więcej w najbliższych miesiącach. Niektóre kraje ponoszą z powodu pandemii bardzo ciężkie konsekwencje, do tego stopnia, że osoby najsłabsze zostają pozbawione podstawowych środków do życia. Długie kolejki przed jadłodajniami dla ubogich są namacalnym znakiem tego pogorszenia się sytuacji. Uważne wejrzenie domaga się tego, by znaleźć odpowiedniejsze rozwiązania do zwalczenia wirusa na poziomie światowym, bez dążenia do realizacji jakichś partykularnych interesów. W szczególności pilne jest, by dać konkretną odpowiedź tym, którzy cierpią z powodu bezrobocia, dotykającego w sposób dramatyczny wielu ojców rodzin, wiele kobiet oraz osoby młode. Solidarność społeczna i szczodrość, do której dzięki Bogu wielu jest zdolnych, w połączeniu z dalekowzrocznymi projektami nastawionymi na promocję człowieka, stanowią i będą stanowić bardzo ważny wkład na tej płaszczyźnie.

6. Pozostaje jednakowoż otwarte pytanie, które w żaden sposób nie jest oczywiste: jak jest możliwe dać namacalną odpowiedź milionom ubogich, którzy często spotykają się tylko z obojętnością, jeśli nie z niechęcią? Jaką drogę sprawiedliwości trzeba przemierzyć, ażeby nierówności społeczne mogły zostać przezwyciężone i aby można było przywrócić jakże często zdeptaną godność ludzką? Indywidualistyczny styl życia jest „wspólnikiem” w generowaniu ubóstwa i często zrzuca na biednych całą odpowiedzialność za ich sytuację. Ale ubóstwo nie jest owocem ślepego losu, lecz konsekwencją egoizmu. Dlatego też decydującym jest ożywienie procesów rozwoju, które dowartościowują zdolności wszystkich, aby komplementarność kompetencji oraz różnorodność ról prowadziły do odkrycia zasobów współuczestniczenia. Wiele jest ubóstwa „bogatych”, które mogłoby być uleczone przez bogactwo „biednych”, jeśli tylko mogliby się oni razem spotkać i poznać! Nikt nie jest tak biedny, żeby nie mógł dać czegoś od siebie drugiemu i otrzymać coś od niego z wzajemnością. Biedni nie mogą być tylko tymi, którzy otrzymują; muszą znaleźć się w sytuacji takiej, aby mogli coś dać, ponieważ oni doskonale wiedzą, jak się zrewanżować. Ile przykładów współuczestniczenia mamy tuż przed oczami! Ubodzy często uczą nas solidarności i dzielenia się. To prawda, są osobami którym czegoś brakuje, często brakuje im wiele, a nawet tego, co konieczne, ale nie brakuje im wszystkiego, ponieważ zachowują godność dzieci Bożych, której nikt i nic nie może im odebrać.

7. Z tego powodu przyjmuje się inne podejście do ubóstwa. To wyzwanie, które rządy oraz instytucje światowe powinny przyjąć, razem z dalekowzrocznym modelem socjalnym, zdolnym do wyjścia naprzeciw tym nowym formom ubóstwa, które pojawiają się w świecie, i które naznaczą w sposób zdecydowany najbliższe dekady. Jeśli ubodzy są zmarginalizowani tak, jakby sami byli winni sytuacji, w jakiej się znaleźli, to również sama koncepcja demokracji znajduje się w kryzysie i każda polityka socjalna skazana jest na upadek. Z wielką pokorą powinniśmy wyznać, że przed ubogimi jesteśmy często niekompetentni. Mówi się o nich w sposób abstrakcyjny, zatrzymując się na statystykach, i usiłuje wzruszać jakimś filmem dokumentalnym. Ubóstwo jednak powinno prowokować do kreatywnych projektów, które pozwolą na zwiększenie efektywnej wolności, aby ubodzy mogli realizować swoje życie za pośrednictwem własnych, osobowych zdolności. Iluzją, od której trzeba trzymać się z daleka, jest myślenie, że wolność jest dostępna i powiększa się dzięki posiadaniu pieniędzy. Skuteczna służba ubogim prowokuje do działania i pozwala znaleźć coraz bardziej odpowiednie formy podnoszenia i promocji tej części ludzkości, nazbyt często anonimowej i pozbawionej głosu, która jednak ma w sobie odciśnięte oblicze Zbawiciela proszącego o pomoc.

8. «Ubogich zawsze macie u siebie» (Mk 14, 7). Jest to zaproszenie, aby nigdy nie stracić z oczu darowanej okazji do czynienia dobra. W tle możemy dostrzec starodawne przykazanie biblijne: «Jeśli będzie u ciebie ubogi któryś z twych braci, w jednym z twoich miast, w kraju, który ci daje Pan, Bóg twój, nie okażesz twardego serca wobec niego ani nie zamkniesz swej ręki przed ubogim swym bratem, lecz otworzysz mu swą rękę i szczodrze mu udzielisz pożyczki, ile mu będzie potrzeba. […] Chętnie mu udziel, niech serce twe nie boleje, że dajesz. Za to będzie ci Pan, Bóg twój, błogosławił w każdej czynności i w każdej pracy twej ręki. Ubogiego bowiem nie zabraknie w tym kraju» (Pwt 15, 7-8.10-11). W te słowa wpisuje się również Apostoł Paweł, kiedy zachęca chrześcijan należących do wspólnot przez niego założonych, aby pomagali ubogim z pierwszej wspólnoty w Jerozolimie i by czynili to «nie żałując i nie czując się przymuszonym, albowiem radosnego dawcę miłuje Bóg» (2 Kor 9, 7). Nie chodzi o to, by uspokoić sumienie poprzez danie jakiejś jałmużny, ale raczej o przeciwstawienie się kulturze obojętności i niesprawiedliwości, którą często praktykuje się w stosunku do ubogich. W tym kontekście dobrze jest pamiętać o słowach św. Jana Chryzostoma: «Ci, którzy są hojni, nie mogą domagać się od biedaka rozliczenia z jego postępowania, a jedynie powinni poprawić jego sytuację oraz zaspokoić potrzebę. Biedni mają tylko jedną obronę: swoje ubóstwo i stan potrzeby, w jakim się znajdują. Nie pytaj go o nic innego; ale nawet gdyby był najbardziej złym człowiekiem na świecie, jeśli brakuje mu niezbędnego pożywienia, uwolnijmy go od głodu. [...] Miłosierny człowiek jest portem dla potrzebujących: port przyjmuje i uwalnia od niebezpieczeństwa wszystkich rozbitków; bez względu na to, czy są to źli ludzie, czy dobrzy, czy jacykolwiek inni, którzy są w niebezpieczeństwie, port chroni ich w swojej zatoce. Dlatego też wy również, kiedy zobaczycie człowieka na ziemi, który znajduje się w ubóstwie jak rozbitek na morzu, nie osądzajcie, nie proście o rachunek z jego postępowania, ale uwolnijcie go od nieszczęścia» (Mowa o ubogim Łazarzu, II, 5).

9. Decydujące jest, aby wzrosła wrażliwość ludzi tak, by pojęli potrzeby ubogich, które ciągle się zmieniają, w zależności od zmian zachodzących w ich warunkach życiowych. Dziś bowiem w najbardziej rozwiniętych ekonomicznie regionach świata jest mniejsza gotowość, w porównaniu do przeszłości, na skonfrontowanie się z ubóstwem. Stan relatywnego dobrobytu, do którego się przyzwyczajono, czyni trudniejszym zaakceptowanie wyrzeczeń i ofiar. Jest się gotowym na wszystko, byle tylko nie być pozbawionym tego, co jest owocem łatwego zysku. W ten sposób wpada się w różne formy pretensji, spazmatycznej nerwowości, żądań które prowadzą do strachu i do niepokoju, a w niektórych przypadkach do przemocy. To nie jest kryterium, na którym można konstruować przyszłość; co więcej, są to również formy bóstwa, od których nie możemy odwracać wzroku. Musimy być otwarci na odczytywanie znaków czasu, które wskazują na nowe sposoby bycia ewangelizatorami w świecie współczesnym. Natychmiastowe towarzyszenie, które wychodzi naprzeciw bieżącym potrzebom ubogich, nie może przeszkadzać dalekowzroczności, aby wprowadzać w czyn nowe znaki miłości i chrześcijańskiej caritas, w odpowiedzi na nowe formy ubóstwa, których doświadcza dziś ludzkość. Chciałbym, aby Światowy Dzień Ubogich, który celebrujemy już po raz piąty, mógł zakorzenić się jeszcze bardziej w naszych Kościoła lokalnych i otworzyć się na ruch ewangelizacyjny, który spotkałby w pierwszym rzędzie ubogich tam, gdzie oni się znajdują. Nie możemy czekać, aż zapukają do naszych drzwi. Pilnie potrzeba, abyśmy dotarli do nich w ich własnych domach, w szpitalach i w domach opieki, na ulicach i w ciemnych zaułkach, gdzie czasem się chowają, w schroniskach i w centrach przyjęć… Ważne jest, by zrozumieć, jak się czują, czego doświadczają, jakie pragnienia mają w sercu. Przyjmijmy za własne przejmujące słowa księdza Primo Matzzolariego: «Chciałbym was prosić, żebyście nie pytali mnie, czy są biedni ludzie, kim są i ilu ich jest, bo obawiam się, że takie pytania stanowią rozproszenie lub pretekst do unikania dokładnego wskazania sumienia i serca. […] Nigdy nie liczyłem ubogich, ponieważ nie można ich zliczyć: ubogich się przytula, a nie liczy» („Adesso” nr 7, 15 kwietnia 1949 r.). Biedni są wśród nas. Jakże byłoby to ewangeliczne, jeśli moglibyśmy powiedzieć z całą prawdą: również my jesteśmy biedni, ponieważ tylko w ten sposób będziemy mogli rozpoznać ich realnie i sprawić, że staną się częścią naszego życia oraz narzędziem zbawienia.

Rzym, u Św. Jana na Lateranie, 13 czerwca 2021, we wspomnienie św. Antoniego z Padwy

FRANCISZEK  

BOLLETTINO/ VaticanNews [Tekst oryginału: jęz. włoski]

“It is my hope that the celebration of the World Day of the Poor, now in its fifth year, will grow in our local Churches and inspire a movement of evangelization that meets the poor personally wherever they may be. We cannot wait for the poor to knock on our door; we need urgently to reach them in their homes, in hospitals and nursing homes, on the streets and in the dark corners,” writes the Holy Father Francis in his message for the World Day of the Poor, announced today (June 14, 2021). It will be celebrated in the universal Church on 14 November 2021.

“Those who do not notice the poor betray Jesus’ teaching and cannot be His disciples,” emphasized the Pope.

We are publishing the full text of the message:

MESSAGE OF HIS HOLINESS POPE FRANCIS FOR THE FIFTH WORLD DAY OF THE POOR

14 November 2021, Thirty-third Sunday in Ordinary Time

“The poor you will always have with you” (Mk 14:7)

1. “The poor you will always have with you” (Mk14:7). Jesus spoke these words at a meal in Bethany, in the home of a certain Simon, known as the leper, a few days before Passover. As the Evangelist recounts, a woman came in with an alabaster flask full of precious ointment and poured it over Jesus’ head. This caused great amazement and gave rise to two different interpretations.

The first was indignation on the part of some of those present, including the disciples, who, considering the value of the ointment – about 300 denarii, equivalent to the annual salary of a labourer – thought it should have been sold and the proceeds given to the poor. In Saint John’s Gospel, Judas takes this position: “Why was this ointment not sold for three hundred denarii and given to the poor?” Saint John goes on to note that Judas “said this not because he cared about the poor, but because he was a thief, and as he had the money box, he used to take what was put in it” (12:5-6). It was no accident that this harsh criticism came from the mouth of the traitor: it shows those who do not respect the poor betray Jesus’ teaching and cannot be his disciples. Origen has strong words in this regard: “Judas appeared to be concerned about the poor...  If in our own day some hold the purse of the Church and, like Judas, speak out for the poor, but then take out what they put in, let them share in the lot of Judas” (Commentary on the Gospel of Matthew, 11, 9).

The second interpretation was that of Jesus, and it makes us appreciate the profound meaning of the woman’s act. He says, “Let her alone. Why do you trouble her? She has done a beautiful thing to me” (Mk 14:6). Jesus knows that his death is approaching, and he sees in her act an anticipation of the anointing of his lifeless body prior to its placement in the tomb. This was beyond anything the others present could imagine. Jesus was reminding them that he is the first of the poor, the poorest of the poor, because he represents all of them. It was also for the sake of the poor, the lonely, the marginalized and the victims of discrimination, that the Son of God accepted the woman’s gesture.  With a woman’s sensitivity, she alone understood what the Lord was thinking.  That nameless woman, meant perhaps to represent all those women who down the centuries would be silenced and suffer violence, thus became the first of those women who were significantly present at the supreme moments of Christ’s life: his crucifixion, death, burial and resurrection. Women, so often discriminated against and excluded from positions of responsibility, are seen in the Gospels to play a leading role in the history of revelation. Jesus’ then goes on to associate that woman with the great mission of evangelization: “Amen, I say to you, wherever the Gospel is proclaimed to the whole world, what she has done will be told in memory of her” (Mk 14:9).

2. This powerful “empathy” established between Jesus and the woman, and his own interpretation of her anointing as opposed to the scandalized view of Judas and others, can lead to a fruitful reflection on the inseparable link between Jesus, the poor and the proclamation of the Gospel.

The face of God revealed by Jesus is that of a Father concerned for and close to the poor. In everything, Jesus teaches that poverty is not the result of fate, but a concrete sign pointing to his presence among us. We do not find him when and where we want, but see him in the lives of the poor, in their sufferings and needs, in the often inhuman conditions in which they are forced to live. As I never tire of repeating, the poor are true evangelizers, for they were the first to be evangelized and called to share in the Lord's joy and his kingdom (cf. Mt 5:3).

The poor, always and everywhere, evangelize us, because they enable us to discover in new ways the true face of the Father. “They have much to teach us. Besides participating in the sensus fidei, they know the suffering Christ through their own sufferings. It is necessary that we all let ourselves be evangelized by them. The new evangelization is an invitation to recognize the salvific power of their lives and to place them at the centre of the Church’s journey. We are called to discover Christ in them, to lend them our voice in their causes, but also to be their friends, to listen to them, to understand them and to welcome the mysterious wisdom that God wants to communicate to us through them. Our commitment does not consist exclusively of activities or programmes of promotion and assistance; what the Holy Spirit mobilizes is not an unruly activism, but above all an attentiveness that considers the other in a certain sense as one with ourselves. This loving attentiveness is the beginning of a true concern for their person which inspires me effectively to seek their good” (Evangelii Gaudium, 198-199).

3. Jesus not only sides with the poor; he also shares their lot. This is a powerful lesson for his disciples in every age. This is the meaning of his observation that “the poor you will always have with you”. The poor will always be with us, yet that should not make us indifferent, but summon us instead to a mutual sharing of life that does not allow proxies. The poor are not people “outside” our communities, but brothers and sisters whose sufferings we should share, in an effort to alleviate their difficulties and marginalization, restore their lost dignity and ensure their necessary social inclusion. On the other hand, as we know, acts of charity presuppose a giver and a receiver, whereas mutual sharing generates fraternity. Almsgiving is occasional; mutual sharing, on the other hand, is enduring. The former risks gratifying those who perform it and can prove demeaning for those who receive it; the latter strengthens solidarity and lays the necessary foundations for achieving justice. In short, believers, when they want to see Jesus in person and touch him with their hands, know where to turn. The poor are a sacrament of Christ; they represent his person and point to him.

Many are the examples of saints who made mutual sharing with the poor their life project. I think, among others, of Father Damien de Veuster, the saintly apostle to the lepers. With great generosity, he answered the call to go to the island of Molokai, which had become a ghetto accessible only to lepers, to live and die with them. He rolled up his sleeves and did everything he could to improve the lives of those who were poor, ill and outcast. He became both doctor and nurse, heedless of the risks involved, and brought the light of love to that “colony of death”, as the island was then called. He himself contracted leprosy, which became the sign of his total sharing in the lot of the brothers and sisters for whom he had given his life. His testimony is most timely in our own days, marked by the coronavirus pandemic. The grace of God is surely at work in the hearts of all those who, without fanfare, spend themselves for the poorest, sharing with them in concrete ways.

4. We need, then, wholeheartedly to follow the Lord's invitation to “repent and believe in the Gospel” (Mk1:15). This conversionconsists primarily in opening our hearts to recognizing the many different forms of poverty and manifesting the Kingdom of God through a lifestyle consistent with the faith we profess. Often the poor are viewed as persons apart, as a “category” in need of specific charitable services. Yet following Jesus entails changing this way of thinking and embracing the challenge of mutual sharing and involvement. Christian discipleship entails deciding not to accumulate earthly treasures, which give the illusion of a security that is actually fragile and fleeting. It requires a willingness to be set free from all that holds us back from achieving true happiness and bliss, in order to recognize what is lasting, what cannot be destroyed by anyone or anything (cf. Mt 6:19-20).

Here too, Jesus’ teaching goes against the grain, for it promises what can only be seen and experienced with complete certainty by the eyes of faith. “Everyone who has left houses or brothers or sisters or father or mother or children or lands for my name’s sake will receive a hundredfold, and inherit eternal life” (Mt 19:29). Unless we choose to become poor in passing riches, worldly power and vanity, we will never be able to give our lives in love; we will live a fragmented existence, full of good intentions but ineffective for transforming the world. We need, therefore, to open ourselves decisively to the grace of Christ, which can make us witnesses of his boundless charity and restore credibility to our presence in the world.

5. Christ’s Gospel summons us to display special concern for the poor and to recognize the varied and excessive forms of moral and social disorder that are generating ever new forms of poverty. There seems to be a growing notion that the poor are not only responsible for their condition, but that they represent an intolerable burden for an economic system focused on the interests of a few privileged groups. A market that ignores ethical principles, or picks and chooses from among them, creates inhumane conditions for people already in precarious situations. We are now seeing the creation of new traps of poverty and exclusion, set by unscrupulous economic and financial actors lacking in a humanitarian sense and in social responsibility.

Last year we experienced yet another scourge that multiplied the numbers of the poor: the pandemic, which continues to affect millions of people and, even when it does not bring suffering and death, is nonetheless a portent of poverty. The poor have increased disproportionately and, tragically, they will continue to do so in the coming months. Some countries are suffering extremely severe consequences from the pandemic, so that the most vulnerable of their people lack basic necessities. The long lines in front of soup kitchens are a tangible sign of this deterioration. There is a clear need to find the most suitable means of combating the virus at the global level without promoting partisan interests.  It is especially urgent to offer concrete responses to those who are unemployed, whose numbers include many fathers, mothers, and young people.  Social solidarity and the generosity which many, thanks be to God, have shown are, together with far-sighted projects of human promotion, making a most important contribution at this juncture.

6. Nonetheless, one question, which is by no means obvious, remains. How can we give a tangible response to the millions of the poor who frequently encounter only indifference, if not resentment? What path of justice must be followed so that social inequalities can be overcome and human dignity, so often trampled upon, can be restored? Individualistic lifestyles are complicit in generating poverty, and often saddle the poor with responsibility for their condition. Yet poverty is not the result of fate; it is the result of selfishness. It is critical, therefore, to generate development processesin which the abilities of all are valued, so that complementarity of skills and diversity of roles can lead to a common resource of mutual participation. There are many forms of poverty among the “rich” that might be relieved by the wealth of the “poor”, if only they could meet and get to know each other! None are so poor that they cannot give something of themselves in mutual exchange. The poor cannot be only those who receive; they must be put in a position to give, because they know well how to respond with generosity. How many examples of sharing are before our eyes! The poor often teach us about solidarity and sharing. True, they may be people who lack some things, often many things, including the bare necessities, yet they do not lack everything, for they retain the dignity of God's childrenthat nothing and no one can take away from them.
7. For this reason, a different approach to povertyis required. This is a challenge that governments and world institutions need to take up with a farsighted social model capable of countering the new forms of poverty that are now sweeping the world and will decisively affect coming decades. If the poor are marginalized, as if they were to blame for their condition, then the very concept of democracy is jeopardized and every social policy will prove bankrupt. With great humility, we should confess that we are often incompetent when it comes to the poor. We talk about them in the abstract; we stop at statistics and we think we can move people’s hearts by filming a documentary.  Poverty, on the contrary, should motivate us to creative planning, aimed at increasing the freedom needed to live a life of fulfilment according to the abilities of each person. It is an illusion, which we should reject, to think that freedom comes about and grows through the possession of money. Serving the poor effectively moves us into action and makes it possible to find the most suitable ways of raising and promoting this part of humanity that all too often is anonymous and voiceless, but which has imprinted on it the face of the Saviour who asks for our help.
8. “The poor you will always have with you” (Mk14:7). This is a summons never to lose sight of every opportunity to do good. Behind it, we can glimpse the ancient biblical command: “If one of your brothers and sisters… is in need, you shall not harden your heart nor close your hand to them in their need. Instead, you shall open your hand to them and freely lend them enough to meet their need… When you give to them, give freely and not with ill will; for the Lord, your God, will bless you for this in all your works and undertakings. For the needy will never be lacking in the land…” (Deut15:7-8, 10-11).  In a similar vein, the Apostle Paul urged the Christians of his communities to come to the aid of the poor of the first community of Jerusalem and to do so “without sadness or compulsion, for God loves a cheerful giver” (2 Cor 9:7). It is not a question of easing our conscience by giving alms, but of opposing the culture of indifference and injustice we have created with regard to the poor.

In this context, we do well to recall the words of Saint John Chrysostom: “Those who are generous should not ask for an account of the poor’s conduct, but only improve their condition of poverty and satisfy their need. The poor have only one plea: their poverty and the condition of need in which they find themselves. Do not ask anything else of them; but even if they are the most wicked persons in the world, if they lack the necessary nourishment, let us free them from hunger. ... The merciful are like a harbour for those in need: the harbour welcomes and frees from danger all those who are shipwrecked; whether they are evildoers, good persons, or whatever they may be, the harbour shelters them within its inlet. You, too, therefore, when you see on land a man or a woman who has suffered the shipwreck of poverty, do not judge, do not ask for an account of their conduct, but deliver them from their misfortune” (Discourses on the Poor Man Lazarus, II, 5).

9. It is crucial that we grow in our awareness of the needs of the poor, which are always changing, as are their living conditions. Today, in fact, in the more economically developed areas of the world, people are less willing than in the past to confront poverty. The state of relative affluence to which we have become accustomed makes it more difficult to accept sacrifices and deprivation. People are ready to do anything rather than to be deprived of the fruits of easy gain. As a result, they fall into forms of resentment, spasmodic nervousness and demands that lead to fear, anxiety and, in some cases, violence.  This is no way to build our future; those attitudes are themselves forms of poverty which we cannot disregard. We need to be open to reading the signs of the times that ask us to find new ways of being evangelizers in the contemporary world. Immediate assistance in responding to the needs of the poor must not prevent us from showing foresight in implementing new signs of Christian love and charity as a response to the new forms of poverty experienced by humanity today.

It is my hope that the celebration of the World Day of the Poor, now in its fifth year, will grow in our local Churches and inspire a movement of evangelization that meets the poor personally wherever they may be. We cannot wait for the poor to knock on our door; we need urgently to reach them in their homes, in hospitals and nursing homes, on the streets and in the dark corners where they sometimes hide, in shelters and reception centres. It is important to understand how they feel, what they are experiencing and what their hearts desire. Let us make our own the heartfelt plea of Father Primo Mazzolari: “I beg you not to ask me if there are poor people, who they are and how many of them there are, because I fear that those questions represent a distraction or a pretext for avoiding a clear appeal to our consciences and our hearts... I have never counted the poor, because they cannot be counted: the poor are to be embraced, not counted” (“Adesso” n. 7 – 15 April 1949). The poor are present in our midst. How evangelical it would be if we could say with all truth: we too are poor, because only in this way will we truly be able to recognize them, to make them part of our lives and an instrument of our salvation.

Rome, Saint John Lateran, 13 June 2021, Memorial of Saint Anthony of Padua

 

FRANCISCUS

© Copyright - Libreria Editrice Vaticana

(Official translation of the message retrieved from: https://www.vatican.va/content/francesco/en/messages/poveri/documents/20210613-messaggio-v-giornatamondiale-poveri-2021.html)