Synteza synodalna diecezji łomżyńskiej

Uroczyste otwarcie Synodu w Diecezji Łomżyńskiej nastąpiło w niedzielę 22 listopada 2021 r. pod przewodnictwem Biskupa Łomżyńskiego Janusza Stepnowskiego. Jednocześnie tego samego dnia otwarto proces synodalny w dekanatach. Uroczystościom przewodniczyli księża dziekani. Opóźnienie w stosunku do ogólnokościelnej daty nastąpiło z powodu chęci lepszego przygotowania do praktycznego działania animatorów synodalnych w parafiach. Stąd od początku października do połowy listopada 2021 roku przeprowadzono spotkania formacyjne animatorów we wszystkich dekanatach Diecezji Łomżyńskiej. Kolejnym etapem było posiedzenie Diecezjalnej Rady Duszpasterskiej oraz Rady Ruchów i Stowarzyszeń Katolickich Diecezji Łomżyńskiej. Tematyka spotkań została w całości poświęcona procesowi synodalnemu. Członkowie obu gremiów zastanawiali się też nad tym, jak skuteczniej przeprowadzić działania synodalne we wspólnotach parafialnych. Diecezjalny Zespół Synodalny przyjął plan przeprowadzenia Synodu, a Sekretariat Synodu udostępnił także ankietę synodalną przygotowaną razem z Diecezją Warszawsko – Praską. Ponadto udostępniono specjalny adres e-mail dla osób z peryferii Kościoła. Od 1 grudnia 2021 roku do 15 kwietnia 2022 roku odbywały się spotkania synodalne. Konsultacje przeprowadzono w około 150 zespołach synodalnych, w tym w trzech zespołach typowo młodzieżowych. Liczbę uczestników spotkań szacuje się na około 1200 osób. Przesłane do sekretariatu syntezy oraz wyniki ankiet posłużyły do utworzenia projektu roboczego syntezy diecezjalnej. Po dalszych konsultacjach sporządzono projekt syntezy, który został zaakceptowany podczas spotkania plenarnego w Łomży. Odbyło się ono w stolicy Diecezji, w Wigilię święta Miłosierdzia Bożego, w sobotę 23 kwietnia 2022 r. Niniejsza synteza została przygotowana według wskazań zawartych w Vademecum Synodu o synodalności i zawiera się w trzech punktach: – proces konsultacji – tematyka spotkań zakończona sformułowaniem wniosków – pierwsze owoce Synodu

2. Proces konsultacji a) Najbardziej znaczące punkty procesu synodalnego

Należy stwierdzić, że proces synodalny w Diecezji jest czymś stosunkowo nowym. Łomżyński Kościół lokalny przeżył w swej prawie stuletniej historii zaledwie jeden synod diecezjalny (1995-2005). Co istotne, miał on raczej charakter kanoniczny, a nie pastoralny. W związku z tym, dla większości duchownych i świeckich, obecny proces synodalny stał się czymś nowym i obiecującym. W wypowiedziach kończących prace, przejawiał się entuzjazm oraz odkrycie metody współpracy w Kościele, którą jest synodalność.

b) Obiecujące przestrzenie konsultacji

Pierwszą szansą okazał się sam fakt spotkania. Pomimo tego, że spotkania miały różny charakter i dochodziło do pewnych napięć, doceniono możliwość spotkania się i wypowiedzenia swoich przemyśleń. Podkreślano, że wiele problemów bierze się z braku właściwej komunikacji. Wielu uczestników procesu synodalnego w Diecezji Łomżyńskiej podkreślało, że po raz pierwszy miały okazję służyć w budowaniu współodpowiedzialności za parafię i Kościół lokalny.

b) Problemy w ramach konsultacji

Problemy pandemiczne spowodowały spadek zainteresowania Synodem. Pracom synodalnym nie służyły też wskazania Biskupa Diecezjalnego dotyczące ograniczeń pandemicznych, a wśród nich zakaz spotkań w małych grupach. Próbowano przenieść prace do Internetu. Nie wszyscy jednak czuli się dobrze w przestrzeni online. Należy dodać, że duża grupa parafii nie podjęła w ogóle prac synodalnych. Jednocześnie zauważono, iż wiele do życzenia pozostawiała komunikacja wewnątrz parafii. Często duszpasterze nie przekazywali świeckim na czas potrzebnych informacji.

2. Tematyka spotkań zakończona sformułowaniem wniosków a) Rozumienie sakramentalnej istoty Kościoła

Kościół jest miejscem udzielania sakramentów. Wierni, by dobrze z nich korzystać, powinni rozumieć ich naturę. Szczególne miejsce zajmuje Eucharystia, która jest źródłem i szczytem życia chrześcijańskiego, oraz sakrament pokuty i pojednania. Oba sakramenty posiadają charakter pedagogizujący. Sam Chrystus uczy miłości ofiarnej i przebaczania. Zadaniem kapłanów powinno być, zdaniem zespołów synodalnych, jak najczęstsze wyjaśnianie poszczególnych części Mszy św.: znaków, gestów i postaw. Pragnieniem wiernych jest również, aby podczas liturgii w dni powszednie obecny był w ramach liturgii słowa choć krótki komentarz do czytań (homilia). Ponadto postuluje się większą dostępność do sakramentu pokuty, który powinien być sprawowany bez pośpiechu z indywidualną nauką. Szczególne znaczenie podczas Eucharystii posiada przepowiadanie (homilia). Aby głoszone homilie mogły przynosić właściwe owoce, powinny być głoszone językiem zrozumiałym. Należałoby częściej wyjaśniać pojęcia podstawowe, takie jak miłość, grzech, ofiara, post oraz przepowiadać słowo Boże w kontekście historycznym oraz współczesnym, jak i uwzględniającym czynniki egzystencjalne i społeczne.

b) Skomplikowane relacje duchownych i wiernych świeckich

Członkowie zespołów synodalnych z niepokojem obserwują pasywność osób świeckich w ich wspólnotach parafialnych, czyli słabe realizowanie obowiązków płynących z sakramentów chrztu i bierzmowania. Aby świeccy niezaangażowani w życie parafii poczuli się w niej jak u siebie, należy wrócić do soborowej koncepcji parafii jako wspólnoty wspólnot. Dlatego też wydaje się słuszne przywrócenie rzeczywistego funkcjonowania, bądź stworzenie od nowa, płaszczyzn komunikacji. Chodzi na przykład o rady parafialne: duszpasterską i ekonomiczną. Wiadomo, że głos decydujący należy zawsze do proboszcza, niemniej organy doradcze czy wspólnoty formacyjne, powinny służyć wiernym świeckim do właściwego wzrostu w Kościele. Należy dodać, że w wielu miejscach utrudniony jest dialog między duchownymi i świeckimi. Tym samym powstaje problem formowania nowych wspólnot. Według świeckich członków grup synodalnych, może to mieć związek z konkretnymi starymi schematami, klerykalizmem i skostnieniem struktur.

c) Palący problem młodzieży

Kościół, by nie tracić młodego pokolenia, powinien wsłuchiwać się w głos młodzieży. Aby móc kształtować to pokolenie, trzeba najpierw je usłyszeć, dowiedzieć się, jakie mają problemy, czym żyją; tym bardziej, że nie mają oni dzisiaj religijnej formacji w rodzinach. Szczególne zadanie spoczywa tu, według grup synodalnych, na rodzicach, kapłanach i katechetach. Wydaje się, że postawa wsłuchiwania się, autentyzmu i szacunku są niezbędne do nawiązywania relacji z młodym pokoleniem.

d) Cierpiący członkowie wspólnoty

Kościół powinien zatroszczyć się przede wszystkim o swoje najsłabsze członki. W Kościele mamy wiele takich grup, jak rozwiedzeni czy chociażby członkowie szeroko pojętej grupy LGBT, którzy nie odeszli od wspólnoty Kościoła. Należy otoczyć ich szczególną troską poprzez różnego rodzaju inicjatywy: duszpasterstwo specjalistyczne, otwartość na ich sprawy ze strony kapłanów i świeckich, rozeznawanie ich problemów i oferowanie pomocy. Należy jednak w ramach takich działań ukazywać istotę nauki Kościoła.

e) Troska o jedność w łonie wspólnoty

Jednym z zadań Kościoła jest troska o jedność. Powinna ona przejawiać się zarówno w ramach Kościoła powszechnego, jak też na płaszczyźnie Kościoła lokalnego: diecezji czy parafii. Na płaszczyźnie lokalnej obserwuje się coraz częściej, według członków Synodu, zagrożenie jedności polegające na tworzeniu się dwóch frakcji. Pierwsza, tzw. liberalna, kontestuje część prawd doktrynalnych. Druga natomiast, bardziej rygorystyczna, nie uznaje na przykład Komunii św. na rękę czy optuje za sprawowaniem tylko Mszy św. w rycie trydenckim. Jeśli nie przekształci się tego sporu w drogę wzrostu ku różnorodności w Kościele, może dochodzić do bolesnych zranień i rozłamów.

f) Kościół wspólnotowy bardziej niż urzędowy

Członkowie zespołów synodalnych dostrzegli potrzebę podkreślenia, że Kościół ma stawać się bardziej wspólnotowy, a nie podążać w stronę rozbudowanego urzędu. Chodzi o przestrzeń, w której duszpasterze dostępni są dla ludzi, tworzą miejsca sprzyjające budowaniu więzi i zachęcające do dialogu. Należy stwierdzić, że duża część wiernych postrzega parafię jako “punkt usługowy”. Zwłaszcza młodzież poszukuje jednak duchowych autorytetów, przewodników, dobrych spowiedników czy po prostu przyjaciół i pasterzy. Warto kłaść nacisk na wspomniane kwestie w czasie formacji seminaryjnej. Zespołom synodalnym chodziło również o to, aby podkreślić znaczenie pasji i autentyzmu w posłudze kapłańskiej.

g) Materialny aspekt wspólnoty Kościoła

Niezbędnym elementem funkcjonowania Kościoła, a zarazem newralgicznym i budzącym emocje, są finanse. W wielu krajach sprawa ta jest bardziej transparentna, na przykład wierni płacą podatek. W Polsce Kościół utrzymuje się z ofiar wiernych. Członkowie grup synodalnych uważają, że polski model jest korzystniejszy z uwagi na wymiar wychowawczy. Uczy on bowiem miłości, dzielenia się tym, co daje Bóg, czy postrzegania dóbr materialnych jako środków służących do zbawienia. Aby jednak model ten funkcjonował poprawnie i nie budził napięć, potrzebna jest maksymalna transparentność. Postuluje się składanie szczegółowych sprawozdań przedstawianych ogółowi wiernych. Można to czynić na przykład poprzez parafialną radę ekonomiczną. Wybrani członkowie takiego gremium powinni mieć głos doradczy w kontekście podejmowanych inwestycji.

3. Pierwsze owoce Synodu

Wydaje się, że spotkania synodalne pozwoliły po raz pierwszy wielu osobom zabrać głos w sprawach parafii. Być może dlatego niektóre głosy mają charakter krytyczny, choć wyrażają troskę o Kościół. Dzięki Synodowi podjęto w parafiach próbę poszukiwania dróg dotarcia do młodych. Spotkania synodalne doprowadziły do powstania wspólnot osób zatroskanych o losy Kościoła i parafii. W części parafii postanowiono utworzyć grupy nowej ewangelizacji: ruchów i stowarzyszeń kościelnych. Niektórzy podkreślali, że dzięki Synodowi ruszyła pomoc uchodźcom z Ukrainy. Ponadto część syntez dekanalnych kończyła się wyrażeniem wdzięczności za drogę synodalną i wiary, że może ona zmienić styl funkcjonowania parafii i diecezji.

Łomża, 30 czerwca 2022 r. N. 630/2022

Ks. dr Jacek CZAPLICKI KOORDYNATOR DIECEZJALNY PROCESU SYNODALNEGO