ISKK: W kierunku dywersyfikacji praktyk religijnych

Dr hab. Marcin Jewdokimow, prof. UKSW, dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, zaznaczył, że nowy rocznik wskazuje, iż udział w praktykach religijnych w Polsce jest zróżnicowany regionalnie, zmniejsza się liczba księży, alumnów, zakonników i sióstr, spada uczestnictwo w lekcjach religii, ale liczba uczniów jest bardzo zróżnicowana terytorialnie. Dodał, że spada także liczba udzielanych sakramentów, co związane jest z przemianami demograficznymi oraz kulturowymi.

Dyrektor ISKK przyznał, że postępuje zmiana udziału w praktykach religijnych, polegająca na wzroście udziału osób przyjmujących Komunię św. oraz powolnym spadku uczestnictwa w praktykach religijnych.

Wskaźnik dominicantes w roku 2023 wyniósł 29,02%. W stosunku do 2022 roku oznacza to spadek o 0,5%. Obecna wartość wskaźnika dominicantes jest jednak wyższa niż w roku 2021, ale niższa niż przed pandemią. Uczestnicy konferencji wskazali, że pandemia była albo przyczyną albo katalizatorem tej zmiany.

Wskaźnik communicantes w roku 2023 wyniósł 14,02%. W stosunku do roku poprzedniego oznacza to wzrost o 0,1% oraz wzrost w porównaniu do pierwszego liczenia po-pandemicznego w 2021 roku, gdy przyjął on wartość 12,9%.

Najwyższy wskaźnik dominicantes odnotowano w diecezji tarnowskiej – 60,5%. Jego wartość jest aż dwa razy wyższa niż wskaźnik dla całej Polski. Z 42 diecezji, w 16 odnotowano wartość wskaźnika dominicantes wyższą niż ogólnopolska: w diecezji rzeszowskiej – 53,2%, przemyskiej – 49,1%, siedleckiej – 38,6%, krakowskiej – 38,5%. Natomiast w  diecezji szczecińsko-kamieńskiej to 17,2%.

Najwyższy wskaźnik communicantes odnotowano w diecezji tarnowskiej – 24,4%, zamojsko-lubaczowskiej – 21,1% oraz białostockiej – 20,1%. Najniższy w sosnowieckiej i szczecińsko-kamieńskiej – 8,5%.

Ks. dr hab. Wojciech Sadłoń SAC, wicedyrektor ISKK, poinformował, że w tym roku Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego wprowadził wskaźnik communicantes względny. Jest to statystyczny wskaźnik informujący o proporcji osób przyjmujących Komunię św. w  czasie niedzielnych Mszy św. względem liczby osób obecnych na Mszy św. Ostatnie lata pokazują, że rośnie w Polsce liczba katolików, którzy przyjmują Komunię św. w trakcie niedzielnych Mszy św. Communicantes względny w 2015 roku wyniósł 42,8%, zaś w 2023 roku 48,3 %. Oznacza to, że po epidemii nastąpił istotny wzrost proporcji osób przystępujących do Komunii św. względem osób obecnych na Mszy św.

Terytorialne ujęcie wskaźnika communicantes względnego ukazuje, że w diecezjach, gdzie w niedzielnej Mszy św. uczestniczy największy odsetek osób – tarnowskiej, rzeszowskiej i przemyskiej – mamy jednocześnie do czynienia z najniższą wartością wskaźnika communicantes względnego – odpowiednio: 40,2%, 34,2%, 34,4%. Jednocześnie, w diecezjach o niższych wskaźnikach dominicantes i communicantes (bezwzględnego), np. w diecezji szczecińsko-kamieńskiej, warszawskiej czy łódzkiej proporcja osób przyjmujących Komunię św. do obecnych na Mszy św. jest wyższa i przyjmuje wartość odpowiednio – 49,1%, 54%, 51,8%. Oznacza to, że w diecezjach, gdzie w Mszach św. uczestniczy względnie mniej osób niż średnia w kraju, udział osób przyjmujących Komunię św. wśród obecnych jest wyższy niż w tych diecezjach, gdzie w Mszach św. uczestniczy większy odsetek osób.

W 2023 roku liczba księży inkardynowanych do diecezji polskich wyniosła 23 612. Oznacza to spadek liczby księży inkardynowanych do diecezji i eparchii o 153 księży w porównaniu z rokiem poprzednim. Najwyższa liczba księży posługuje w diecezjach tarnowskiej – 1 486 księży, krakowskiej – 1 135 oraz katowickiej – 978. Najmniejszymi diecezjami pod względem liczby księży były diecezja drohiczyńska – 250 księży oraz elbląska – 267. Liczba księży posługujących duszpastersko w parafiach w 2023 roku wyniosła 18 553, czyli o 0,4 % mniej niż w roku poprzednim. W 2023 roku liczba alumnów diecezjalnych wynosiła 1 039, co stanowi spadek o 10,8 % w porównaniu z rokiem 2022.

W żeńskich zgromadzeniach czynnych w 2023 roku było 15,6 tys. sióstr zakonnych, co oznacza spadek w porównaniu do roku poprzedniego (15,9 tys. w 2022 roku). Zmniejszyła się również liczba domów zgromadzeń żeńskich: z 1 985 do 1 950. Najliczniejsze zgromadzenie czynne to służebniczki NMP (starowiejskie) – 784 siostry, nazaretanki – 637 sióstr, elżbietanki – 614 sióstr.

Liczba członków męskich zgromadzeń zakonnych oraz stowarzyszeń życia apostolskiego w 2023 roku wynosiła łącznie 7 337 (nie licząc zakonników przebywających poza granicami Polski). Najliczniejszymi męskimi zgromadzeniami są franciszkanie, salezjanie oraz pallotyni.

W 2023 roku było w Polsce 102 diakonów stałych, czyli o 3 więcej niż w roku poprzednim.

W roku szkolnym 2023/2024 na lekcje religii w placówkach edukacyjnych uczęszczało 78,6% uczniów, co stanowi spadek o 1,8% w stosunku do poprzedniego roku szkolnego. Najwyższy odsetek uczniów uczęszczających na lekcje religii odnotowano w diecezji przemyskiej – 96,0%, tarnowskiej – 95,9% oraz rzeszowskiej – 94,1%, zaś najniższy w diecezji warszawskiej – 58,3%, warszawsko-praskiej – 61,6 % oraz wrocławskiej – 63,5%.

W 2023 roku sakrament Chrztu udzielono 267,2 tys. osobom, czyli o 11,6% mniejszej liczbie osób niż w roku poprzednim. Do Pierwszej Komunii św. przystąpiło 325 tys. osób (spadek o 3,6%). Sakrament bierzmowania przyjęło 294 tys. osób (spadek o 3,5%). Sakrament małżeństwa został udzielony 77,2 tys. parom (spadek o 12,1%).

„Rocznik pozwala zobaczyć, jakie zmiany zachodzą w Polsce oraz na czym one polegają. Punktami zwrotnymi była śmierć papieża Jana Pawła II i pandemia” – podkreślił prof. Krzysztof Koseła, przewodniczący Rady Naukowej ISKK.

„Obraz Kościoła jest integralnie wpisany w obraz społeczny i w obraz zmian społecznych. Nie możemy mówić o zmieniających się danych w Kościele bez zauważenia, w jak wielkim kryzysie jest polskie społeczeństwo, chociażby od wspomnianego tutaj czynnika demograficznego” – podkreślił rzecznik Konferencji Episkopatu Polski ks. Leszek Gęsiak SJ. „Jak będzie się zmieniała Polska, tak będzie się również zmieniał obraz Kościoła” – przyznał.

Prof. Jewdokimow wskazał, że ISKK zaczął również zbierać dane dotyczące agresji wobec osób duchownych, które zostaną zaprezentowane w przyszłym roku.

ISKK/ BP KEP

Annuarium Statisticum 2023