Ochrona nieletnich: Drugi raport Komisji, środki naprawcze

Dokument opublikowany przez Komisję Papieską ds. Ochrony Nieletnich zawiera wskazówki dotyczące „świadomego słuchania” oraz wsparcia finansowego, psychologicznego i duchowego dla ofiar. Podkreślono potrzebę bardziej przejrzystej komunikacji, publicznego przyjęcia odpowiedzialności przez Kościół oraz uproszczenia mechanizmów zgłaszania wykorzystywania seksualnego.

Operacyjne vademecum sporządzono po aktywnym wysłuchaniu osób, które osobiście doświadczyły wykorzystywania. Są to wytyczne mające pomóc wspólnotom kościelnym we wdrażaniu „środków naprawczych”, śledząc krok po kroku proces zgłaszania skarg i dążąc do jego ogólnego uproszczenia. Wśród wskazówek znalazły się: wstępne wysłuchanie, dostęp do informacji na temat własnej sprawy oraz wsparcie finansowe, psychologiczne i duchowe. Wszystko to poparte przejrzystymi oficjalnymi oświadczeniami, które „uznają wyrządzoną szkodę” i publicznie przyjmują odpowiedzialność. „Nieustanna pielgrzymka” – tak abp Thibault Verny, przewodniczący Papieskiej Komisji ds. Ochrony Nieletnich, mianowany w lipcu przez Leona XIV, określił misję, która nabiera kształtu w II raporcie rocznym na temat polityki ochrony w Kościele katolickim, opublikowanym dzisiaj, 16 października.

Bezpośrednie wysłuchanie ofiar i organizacji pozakościelnych

Podobnie jak w przypadku I Raportu Rocznego, badanie zostało sporządzone również dzięki konsultacjom z Grupą ds. Wysłuchania Ofiar. Grupa ta, utworzona na zasadzie dobrowolności, została dobrana według kryteriów różnorodności pod względem wieku, płci i pochodzenia etnicznego, obejmując cztery regiony świata. Do tych danych dodano informacje zebrane przez organizacje pozakościelne. Wśród ujawnionych problemów znalazła się „potrzeba Kościoła bardziej otwartego na słuchanie” oraz „brak jasnych struktur do zgłaszania i raportowania”.

Środki naprawcze

Pierwsza część raportu poświęcona jest środkom naprawczym wobec ofiar wykorzystywania, opartym na „świadomym słuchaniu” i proporcjonalnym do poniesionych szkód. Vademecum przeznaczone dla lokalnych wspólnot przewiduje przede wszystkim stworzenie „bezpiecznych przestrzeni”, w których ofiary, mogą dzielić się swoimi doświadczeniami, również bezpośrednio z władzami kościelnymi. Analizuje się pojęcie „zadośćuczynienia”, które encyklika Dilexit nos podkreśla nie tylko jako „obowiązek indywidualny, ale wspólną odpowiedzialność całej wspólnoty – z wyjątkiem samych ofiar – mającą na celu promowanie atmosfery troski i wzajemnego szacunku”. Kościół jest następnie wezwany do wydania oficjalnych oświadczeń, które „uznają wyrządzone szkody” i publicznie przyjmą na siebie odpowiedzialność.

Pełne wsparcie

Następnie poruszona jest kwestia wsparcia – podzielonego na różne obszary – mającego na celu zapewnienie ofiarom profesjonalnego doradztwa i wsparcia duchowego, „ze szczególnym uwzględnieniem długoterminowej perspektywy”. Do tego dochodzi odpowiednia pomoc finansowa na pokrycie kosztów poniesionych w wyniku wykorzystywania, w tym kosztów opieki medycznej i psychologicznej. Vademecum przewiduje również wzmocnienie ochrony ofiar poprzez nakładanie znaczących sankcji na osoby, które dopuściły się wykorzystywania seksualnego lub ułatwiły ich popełnienie. Ofiary „nie powinny być pozostawione w niepewności co do ponoszenia odpowiedzialności przez sprawców wykorzysytwania seksualnego oraz osoby, które je ułatwiły lub ukrywały”.

Przejrzystość i podnoszenie świadomości

W raporcie podkreślono również „fundamentalną” potrzebę dostępu do informacji na temat własnej sprawy, co jest niezbędnym elementem procesu uzdrowienia, oraz wyrażono nadzieję na wdrożenie programów podnoszenia świadomości skierowanych do duchownych, zakonników i wiernych świeckich w celu promowania „procesu zbiorowego uzdrowienia”.

Uproszczone procedury i jasna komunikacja

Wśród innych istotnych wniosków Komisja ponownie podkreśla znaczenie opracowania „uproszczonej procedury” usuwania z urzędów zwierzchników kościelnych zaangażowanych w przeszłości w „działania administracyjne i/lub zaniechania, które były źródłem dalszego cierpienia ofiar”. Zaleca się również „jasne informowanie” o powodach rezygnacji lub usunięcia z urzędu oraz skuteczną ocenę postępów poczynionych przez lokalne Kościoły i zakony w konkretnym wdrażaniu polityki ochrony. W tym celu proponuje się utworzenie „międzynarodowej sieci akademickiej”, w którą zaangażowane będą katolickie ośrodki uniwersyteckie specjalizujące się w prawach człowieka, zapobieganiu wykorzystywaniu seksualnemu i ochronie, w celu gromadzenia odpowiednich danych w krajach objętych raportem.

Wspieranie „posługi ochrony”

Sugeruje się również ustanowienie „systemowego i obowiązkowego mechanizmu zgłaszania/składania skarg”, z którego mogłyby korzystać różne organy ochrony na szczeblu lokalnym. Wspólnota kościelna, jak zauważa raport, ma zdolność „promowania większej przejrzystości i wykonywania odpowiedzialności instytucjonalnej”, zgodnie z prośbą papieża Franciszka o przedstawienie „wiarygodnego sprawozdania na temat tego, co się dzieje i co jeszcze musi się zmienić, aby właściwe władze mogły podjąć działania”. Na koniec podkreślono kluczową rolę nuncjuszy apostolskich w lokalnych Kościołach jako wsparcia i towarzyszenia w „posłudze ochrony”.

Lokalne Kościoły objęte badaniem

W sekcji nr 1 raport analizuje następnie działalność ochronną w lokalnych Kościołach różnych krajów, w tym we Włoszech, Gabonie, Japonii, Gwinei Równikowej, Etiopii, Gwinei (Konakry), Bośni i Hercegowinie, Portugalii, Słowacji, Malcie, Korei, Mozambiku, Lesotho, Namibii, Mali, Kenii, Grecji oraz regionalnej Konferencji Episkopatu Afryki Północnej (obejmującej Algierię, Maroko, Saharę Zachodnią, Libię i Tunezję). Dane opierają się na analizie informacji zebranych przez Komisję w ramach procesu ad limina i uzupełnionych dodatkowymi źródłami.

Przypadek włoski

W przypadku Włoch odwiedzono diecezje Lacjum, Ligurii, Lombardii, Sardynii, Sycylii, Emilii-Romanii i Toskanii. Jak wynika z raportu, na przestrzeni lat poczyniono znaczne postępy w zakresie opracowywania „kompleksowych narzędzi i polityk” zapobiegania i ochrony. Komisja docenia pracę Konferencji Episkopatu Włoch (CEI) w tworzeniu wielopoziomowego systemu (krajowego, regionalnego, diecezjalnego i międzydiecezjalnego) „koordynacji, szkolenia i nadzoru”, mającego na celu wspieranie lokalnych Kościołów poprzez zapewnienie profesjonalnego i odpowiednio przeszkolonego personelu. Konferencja informuje o istnieniu 16 regionalnych służb ochrony, 226 służb diecezjalnych i międzydiecezjalnych oraz 108 ośrodków pomocy. Oferują one duszpasterską pomoc i przyjmują zgłoszenia. Pozostają jednak pewne wyzwania. Komisja zauważa, że chociaż niektóre Kościoły lokalne podjęły pionierskie inicjatywy i współpracę z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, nadal istnieją „różnice między poszczególnymi regionami” oraz brak scentralizowanego biura przyjmującego i analizującego zgłoszenia, niezbędnego do zapewnienia jednolitego i skutecznego zarządzania sprawami.

Kościoły kontynentalne i wzorcowe praktyki

Na poziomie globalnym, jak zauważa dokument, podczas gdy niektóre Kościoły w Ameryce, Europie i Oceanii wykazują silne zaangażowanie w naprawę szkód, odnotowuje się „nadmierne poleganie” na rekompensacie finansowej, co może ograniczać „całościowe zrozumienie” procesu uzdrowienia. Ponadto w wielu regionach Ameryki Środkowej i Łacińskiej, Afryki i Azji nadal brakuje odpowiednich zasobów do towarzyszenia ofiarom. Niemniej jednak odnotowano wzorcowe praktyki, takie jak: tradycyjna praktyka uzdrawiania wspólnotowego Hu Louifi w Tonga; roczny raport na temat służby wsparcia dla ofiar w Stanach Zjednoczonych; procesy przeglądu wytycznych trwające w Kenii, Malawi i Ghanie; oraz projekt dociekania prawdy Il coraggio di guardare (Odwaga patrzenia) w diecezji Bolzano-Bressanone.

Kuria Rzymska i współpraca międzydykasterialna

Trzecia część dokumentu poświęcona jest kompetencjom Kurii Rzymskiej w zakresie ochrony, promując podejście międzydykasterialne. Raport analizuje w szczególności wkład Dykasterii ds. Ewangelizacji – Sekcji ds. Pierwszej Ewangelizacji i Nowych Kościołów Partykularnych, która wspiera lokalne wspólnoty kościelne na różnych terytoriach, nadzorując nie tylko ogólną administrację, ale także inicjatywy związane z ochroną. Sekcja ta obsługuje około 1200 okręgów kościelnych i aktywnie uczestniczyła w opracowaniu raportu.

Służby społeczne i ochrona

Część 4. dokumentu poświęcona jest analizie różnych wymiarów Kościoła w społeczeństwie, podkreślając działania promujące prawa dzieci i bezbronnych osób dorosłych. W tegorocznej edycji przedstawiono pilotażową metodologię zastosowaną w świeckim stowarzyszeniu Ruch Focolari – Dzieło Maryi. Komisja z zadowoleniem przyjmuje reformy przyjęte niedawno przez Ruch, takie jak: utworzenie niezależnej komisji centralnej do rozpatrywania spraw dotyczących wykorzystywania; polityka informacyjna dotycząca wykorzystywania seksualnego; oraz wytyczne dotyczące wsparcia i rekompensaty finansowej dla osób skrzywdzonych.

Inicjatywa Memorare

Ostatnia część dokumentu poświęcona jest postępom inicjatywy Memorare: utworzonej przez Komisję w 2022 r., która zebrała środki finansowe od konferencji episkopatów, zakonów i fundacji filantropijnych w celu wsparcia Kościołów z półkuli południowej, dysponujących mniejszymi zasobami. Obecnie obowiązuje 20 umów dotyczących wsparcia lokalnych inicjatyw Memorare na całym świecie, a kilkanaście kolejnych jest w trakcie negocjacji. Wśród zaangażowanych podmiotów znajdują się: Rwanda, Wenezuela, archidiecezja Meksyku (Meksyk), AMECEA – Stowarzyszenie członków Konferencji Episkopatów Afryki Wschodniej, prowincja kościelna Chubut (Argentyna), Honduras, Urugwaj, Haiti, prowincja kościelna Mombasa (Kenia), prowincja kościelna San Luis Potosí (Meksyk), Tonga, Republika Środkowoafrykańska, Malawi, prowincja kościelna Paraná (Argentyna), Paragwaj, IMBISA – Międzyregionalne Spotkanie Biskupów Afryki Południowej, Panama, prowincja kościelna Santa Fe (Argentyna), Kostaryka i Zimbabwe.

Edoardo Giribaldi, vaticannews.va